venerdì 16 novembre 2012

Senofonte: Agesilao, re di Sparta, incarna le doti dell’ottimo sovrano. (struttura commentata)

Ὡς δ’ἐν βραχεῖ εἰπεῖν,
(prop. incidentale)
ἅπαντες ἐπιστάμεθα
(attenzione alla persona del verbo! Qual è il sogg.?)
ὅτι Ἀγησίλαος,
ὅπου ᾤετο
(che valore ha la congiunzione? Di solito è un avverbio, ma qui assume un significato diverso)
τὴν πατρίδα τι ὠφελήσειν,
(attenzione al tempo)
(che compl. riconosci in τι e come puoi renderlo?)
οὐ πόνων ὑφίετο,
(attenzione alla costruzione di questo e dei verbi successivi e alla loro diatesi)
οὐ κινδύνων ἀφίστατο,
οὐ χρημάτων ἐφείδετο,
οὐ σῶμα, οὐ γῆρας προὐφασίζετο,
ἀλλὰ καὶ βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε,
τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν.
(che tipo di infinito riconosci? Controlla la costruzione del verbo con due accusativi)
(Che valore ha la particella ὡς quando è unita ad un superlativo?)
(che participio riconosci? Attenzione alla diatesi)

Ἐν τοῖς μεγίστοις δὲ ὠφελήμασι τῆς πατρίδος καὶ τόδε ἐγὼ τίθημι αὐτοῦ,
(che valore ha qui  καί?)
(il genitivo ha valore oggettivo o soggettivo?)
ὅτι
(la congiunzione ha valore epesegetico; quale termine della reggente spiega?)
δυνατώτατος ὢν ἐν τῇ πόλει
(con quale tipo di proposizione è meglio tradurre il participio?)
φανερὸς ἦν
μάλιστα τοῖς νόμοις λατρεύων.
(che valore ha questo participio? Osserva da quale predicato dipende)

Τίς γὰρ ἂν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν
( ἄν è qui unito ad un tempo storico dell’indicativo; che valore assume?)
ὁρῶν
τὸν βασιλέα πειθόμενον;
(che valore ha questo participio? Osserva che dipende da un verbum sentiendi)

Τίς δ’ἂν
(qual è il verbo di questa proposizione? ἄν è qui unito ad un tempo storico dell’indicativo; che valore assume?)
ἡγούμενος μειονεκτεῖν
νεώτερόν τι ἐπεχείρησε ποιεῖν
(controlla nel dizionario il significato che assume nel lessico politico questo aggettivo nella forma comparativa)
εἰδὼς
τὸν βασιλέα νομίμως καὶ τὸ κρατεῖσθαι φέροντα;
(che valore ha questo participio? Osserva che dipende da un verbum sentiendi)
(che tipo di infinito riconosci? Attenzione alla diatesi)

Ὃς καὶ πρὸς τοὺς διαφόρους ἐν τῇ πόλει προσεφέρετο
(Che pronome è  ὅς e che valore assume in una principale?)
ὥσπερ πατὴρ πρὸς παῖδας.

Ἐλοιδορεῖτο μὲν γὰρ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν,
(attenzione alla diatesi media)
(osserva l’uso delle particelle)
ἐτίμα δ’
εἴ τι καλὸν πράττοιεν,
παρίστατο δ’
εἴ τις συμφορὰ συμβαίνοι,
(attenzione alla resa dell’agg. indefinito)
(il verbo ha un valore intransitivo)
ἐχθρὸν μὲν οὐδένα ἡγούμενος πολίτην,
(osserva il sintagma sottolineato e l’uso del verbo con due accusativi)
ἐθέλων
ἐπαινεῖν δὲ πάντας,
κέρδος νομίζων
σῴζεσθαι δὲ πάντας,
(qui il verbo può essere considerato un infinito sostantivato di diatesi media; quindi qual è la funzione di πάντας?)
ζημίαν δὲ τιθεὶς
εἰ καὶ ὁ μικροῦ ἄξιος ἀπόλοιτο·

εἰ δ’ἐν τοῖς νόμοις ἠρεμοῦντες διαμένοιεν,
(qual è il sogg. sottinteso?)
δῆλος ἦν
λογιζόμενος
(che valore assume il participio? osserva da quale predicato dipende)
εὐδαίμονα μὲν αἰεὶ ἔσεσθαι τὴν πατρίδα,
ἰσχυρὰν δὲ τότε
ὅταν οἱ Ἕλληνες σωφρονῶσιν.
(in quale modo si trova il verbo? Perché?)


Senofonte: Agesilao, re di Sparta, incarna le doti dell’ottimo sovrano. (struttura)

Ὡς δ’ἐν βραχεῖ εἰπεῖν,
ἅπαντες ἐπιστάμεθα
ὅτι Ἀγησίλαος,
ὅπου ᾤετο
τὴν πατρίδα τι ὠφελήσειν,
οὐ πόνων ὑφίετο,
οὐ κινδύνων ἀφίστατο,
οὐ χρημάτων ἐφείδετο,
οὐ σῶμα, οὐ γῆρας προὐφασίζετο,
ἀλλὰ καὶ βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε,
τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν.

Ἐν τοῖς μεγίστοις δὲ ὠφελήμασι τῆς πατρίδος καὶ τόδε ἐγὼ τίθημι αὐτοῦ,
ὅτι
δυνατώτατος ὢν ἐν τῇ πόλει
φανερὸς ἦν
μάλιστα τοῖς νόμοις λατρεύων.

Τίς γὰρ ἂν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν
ὁρῶν
τὸν βασιλέα πειθόμενον;

Τίς δ’ἂν
ἡγούμενος μειονεκτεῖν
νεώτερόν τι ἐπεχείρησε ποιεῖν
εἰδὼς
τὸν βασιλέα νομίμως καὶ τὸ κρατεῖσθαι φέροντα;

Ὃς καὶ πρὸς τοὺς διαφόρους ἐν τῇ πόλει προσεφέρετο
ὥσπερ πατὴρ πρὸς παῖδας.

Ἐλοιδορεῖτο μὲν γὰρ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν,
ἐτίμα δ’
εἴ τι καλὸν πράττοιεν,
παρίστατο δ’
εἴ τις συμφορὰ συμβαίνοι,
ἐχθρὸν μὲν οὐδένα ἡγούμενος πολίτην,
ἐθέλων
ἐπαινεῖν δὲ πάντας,
κέρδος νομίζων
σῴζεσθαι δὲ πάντας,
ζημίαν δὲ τιθεὶς
εἰ καὶ ὁ μικροῦ ἄξιος ἀπόλοιτο·

εἰ δ’ἐν τοῖς νόμοις ἠρεμοῦντες διαμένοιεν,
δῆλος ἦν
λογιζόμενος
εὐδαίμονα μὲν αἰεὶ ἔσεσθαι τὴν πατρίδα,
ἰσχυρὰν δὲ τότε
ὅταν οἱ Ἕλληνες σωφρονῶσιν.



Senofonte: Agesilao, re di Sparta, incarna le doti dell’ottimo sovrano.

Ὡς δ’ἐν βραχεῖ εἰπεῖν, ἅπαντες ἐπιστάμεθα ὅτι Ἀγησίλαος, ὅπου ᾤετο τὴν πατρίδα τι ὠφελήσειν, οὐ πόνων ὑφίετο, οὐ κινδύνων ἀφίστατο, οὐ χρημάτων ἐφείδετο, οὐ σῶμα, οὐ γῆρας προὐφασίζετο, ἀλλὰ καὶ βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν. Ἐν τοῖς μεγίστοις δὲ ὠφελήμασι τῆς πατρίδος καὶ τόδε ἐγὼ τίθημι αὐτοῦ, ὅτι δυνατώτατος ὢν ἐν τῇ πόλει φανερὸς ἦν μάλιστα τοῖς νόμοις λατρεύων. Τίς γὰρ ἂν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν ὁρῶν τὸν βασιλέα πειθόμενον; Τίς δ’ἂν ἡγούμενος μειονεκτεῖν νεώτερόν τι ἐπεχείρησε ποιεῖν εἰδὼς τὸν βασιλέα νομίμως καὶ τὸ κρατεῖσθαι φέροντα; Ὃς καὶ πρὸς τοὺς διαφόρους ἐν τῇ πόλει ὥσπερ πατὴρ πρὸς παῖδας προσεφέρετο. Ἐλοιδορεῖτο μὲν γὰρ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν, ἐτίμα δ’εἴ τι καλὸν πράττοιεν, παρίστατο δ’εἴ τις συμφορὰ συμβαίνοι, ἐχθρὸν μὲν οὐδένα ἡγούμενος πολίτην, ἐπαινεῖν δὲ πάντας ἐθέλων, σῴζεσθαι δὲ πάντας κέρδος νομίζων, ζημίαν δὲ τιθεὶς εἰ καὶ ὁ μικροῦ ἄξιος ἀπόλοιτο· εἰ δ’ἐν τοῖς νόμοις ἠρεμοῦντες διαμένοιεν, δῆλος ἦν εὐδαίμονα μὲν αἰεὶ ἔσεσθαι τὴν πατρίδα λογιζόμενος, ἰσχυρὰν δὲ τότε ὅταν οἱ Ἕλληνες σωφρονῶσιν.

Sallustio: Ritratto di Gaio Mario (struttura commentata)

Sed is sese exercuit
stipendiis faciundis,
non Graeca facundia neque urbanis munditiis
(osserva il parallelo con variatio fra le due parti; che valore hanno questi ablativi retti da exercuit?)
natus et omnem pueritiam Arpini altus,
(con chi concordano i participi?)
ubi primum aetas militiae patiens fuit,
(qual è il soggetto?)
(cosa regge patiens?)

ita inter artis bonas integrum ingenium brevi adolevit.
(attenzione: adolevit è intransitivo; qual è il soggetto?)
(per una migliore traduzione sarebbe meglio considerare integrum, riferito a ingenium, non come il suo attributo, ma …)

Ergo factis notus per omnis tribus declaratur
ubi primum tribunatum militarem a populo petit,
plerisque faciem eius ignorantibus
(che valore assume questo ablativo assoluto?)


Deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,
semperque in potestatibus eo modo agitabat,
ut haberetur dignus ampliore
(che proposizione è introdotta da ut? Osserva che nella reggente si trova l’espressione eo modo)
(che significato ha il verbo passivo habeor? Come si costruisce?)
(dignus: quale caso regge?)
quam gerebat.
(quam è un relativo; perché è femminile? Quale termine è sottinteso? Attenzione che è lo stesso sottinteso anche per ampliore)

Tamen is ad id locorum talis vir non audebat
(non confondere audebat con audiebat)
consulatum adpetere
– nam postea ambitione praeceps datus est
(prop. incidentale)

Etiam tum alios magistratus plebs,
consulatum nobilitas inter se per manus tradebat.
(il periodo è suddiviso in due parti coordinate per asindeto; nella prima parte quale verbo è sottinteso?)

Novos nemo tam clarus neque tam egregiis factis erat,
quin indignus illo honore
et is (honos) quasi pollutus haberetur.
(quin = qui non. Si tratta di una relativa impropria; con quale valore? Osserva che nella reggente sono presenti due tam)
(la relativa è divisa in due parti; nella prima quale verbo è sottinteso?)

Sallustio: Ritratto di Gaio Mario (struttura)

Sed is sese exercuit
stipendiis faciundis,
non Graeca facundia neque urbanis munditiis
natus et omnem pueritiam Arpini altus,
ubi primum aetas militiae patiens fuit,

ita inter artis bonas integrum ingenium brevi adolevit.

Ergo factis notus per omnis tribus declaratur
ubi primum tribunatum militarem a populo petit,
plerisque faciem eius ignorantibus


Deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,
semperque in potestatibus eo modo agitabat,
ut haberetur dignus ampliore
quam gerebat.

Tamen is ad id locorum talis vir non audebat
consulatum adpetere
– nam postea ambitione praeceps datus est –

Etiam tum alios magistratus plebs,
consulatum nobilitas inter se per manus tradebat.

Novos nemo tam clarus neque tam egregiis factis erat,
quin indignus illo honore
et is (honos) quasi pollutus haberetur.

Sallustio: Ritratto di Gaio Mario

Sed is natus et omnem pueritiam Arpini altus, ubi primum aetas militiae patiens fuit, stipendiis faciundis, non Graeca facundia neque urbanis munditiis sese exercuit: ita inter artis bonas integrum ingenium brevi adolevit. Ergo, ubi primum tribunatum militarem a populo petit, plerisque faciem eius ignorantibus, factis notus per omnis tribus declaratur. Deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit, semperque in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore quam gerebat dignus haberetur. Tamen is ad id locorum talis vir – nam postea ambitione praeceps datus est – consulatum adpetere non audebat. Etiam tum alios magistratus plebs, consulatum nobilitas inter se per manus tradebat. Novos nemo tam clarus neque tam egregiis factis erat, quin indignus illo honore et is (honos) quasi pollutus haberetur.