sabato 27 maggio 2017

Quintiliano: Omero maestro di eloquenza [Es. Stato 2013] (struttura commentata)

Sed nunc genera ipsa lectionum,
(da quale verbo dipende?)
quae praecipue
(che pronome riconosci? A cosa si riferisce?)
(qual è il verbo di questa proposizione?)
convenire
intendentibus
(che tipo di participio riconosci?)
ut oratores fiant,
(ricorda i significati di questo verbo!)
existimem,
(quale verbo regge?)
persequar.
(attenzione al tempo!)

Igitur,
ut Aratus
(questo avverbio è correlativo rispetto a…)
ab Iove incipiendum
(quale forma perifrastica riconosci? Quale elemento è sottinteso?)
putat,
(qual è il sogg.?)
ita nos rite
coepturi ab Homero
(quale forma perifrastica riconosci? Quale elemento è qui sottinteso?)
videmur.
(ricorda la costruzione tipica di questo verbo!)

Hic enim,
quemadmodum dicit ipse
ex Oceano omnium amnium fontiumque cursus initium capere,
(qual è il sogg.?)
omnibus eloquentiae partibus exemplum et ortum dedit.
(qual è il sogg.?)

Hunc nemo in magnis rebus sublimitate, in parvis proprietate superaverit.
(che modo riconosci? Che valore assume in una prop. indipendente?)
(osserva la simmetria nella dispositio verborum)

Idem laetus ac pressus,
iucundus et gravis,
tum copia tum brevitate mirabilis,
nec poetica modo sed oratoria virtute eminentissimus.
(osserva la struttura logica per antitesi)

Nam
ut de laudibus, exhortationibus, consolationibus taceam,
nonne vel nonus liber,
quo
(che pronome riconosci? A cosa si riferisce?)
missa ad Achillem
(con cosa concorda?)
legatio continetur,
vel in primo inter duces illa contentio
vel sententiae
(osserva l’uso delle congiunzioni correlative)
dictae in secundo
omnes litium ac consiliorum explicant artes?

Adfectus quidem vel illos mites vel hos concitatos,
(di quale verbo adfectus è il c. ogg.?)
nemo erit tam indoctus,
qui
(che pronome riconosci? A chi si riferisce?)
(Qual è il modo verbale? Perché?)
non in sua potestate hunc auctorem habuisse
(da che verbo dipende?)
fateatur.

Age vero,
(è un’espressione idiomatica)
non utriusque operis sui ingressu in paucissimis versibus legem prooemiorum non dico servavit
(osserva i casi e le concordanze)
sed constituit?

Nam benevolum auditorem invocatione dearum,
quas
(a chi si riferisce questo pronome? Qual è il verbo di questa proposizione?)
praesidere vatibus
creditum est,
et intentum
proposita rerum magnitudine
(che struttura sintattica qui riconosci?)
et docilem
summa celeriter comprehensa
facit.
(il verbo è qui costruito con il doppio accusativo)

Narrare vero
(da quale verbo dipende?)
quis brevius
(che tipo di pronome riconosci?)
quam qui mortem nuntiat Patrocli,
(per comprendere il valore di quam, osserva il grado dell’avverbio che lo regge)
quis significantius potest
quam qui Curetum Aetolorumque proelium exponit?



Quintiliano: Omero maestro di eloquenza [Es. Stato 2013] (struttura)

Sed nunc genera ipsa lectionum,
quae praecipue
convenire
intendentibus
ut oratores fiant,
existimem,
persequar.

Igitur,
ut Aratus
ab Iove incipiendum
putat,
ita nos rite
coepturi ab Homero
videmur.

Hic enim,
quemadmodum dicit ipse
ex Oceano omnium amnium fontiumque cursus initium capere,
omnibus eloquentiae partibus exemplum et ortum dedit.

Hunc nemo in magnis rebus sublimitate, in parvis proprietate superaverit.

Idem laetus ac pressus,
iucundus et gravis,
tum copia tum brevitate mirabilis,
nec poetica modo sed oratoria virtute eminentissimus.

Nam
ut de laudibus, exhortationibus, consolationibus taceam,
nonne vel nonus liber,
quo
missa ad Achillem
legatio continetur,
vel in primo inter duces illa contentio
vel sententiae
dictae in secundo
omnes litium ac consiliorum explicant artes?

Adfectus quidem vel illos mites vel hos concitatos,
nemo erit tam indoctus,
qui
non in sua potestate hunc auctorem habuisse
fateatur.

Age vero,
non utriusque operis sui ingressu in paucissimis versibus legem prooemiorum non dico servavit
sed constituit?

Nam benevolum auditorem invocatione dearum,
quas
praesidere vatibus
creditum est,
et intentum
proposita rerum magnitudine
et docilem
summa celeriter comprehensa
facit.

Narrare vero
quis brevius
quam qui mortem nuntiat Patrocli,
quis significantius potest
quam qui Curetum Aetolorumque proelium exponit?


Quintiliano: Omero maestro di eloquenza [Es. Stato 2013]

Sed nunc genera ipsa lectionum, quae praecipue convenire intendentibus ut oratores fiant, existimem, persequar. Igitur, ut Aratus ab Iove incipiendum putat, ita nos rite coepturi ab Homero videmur. Hic enim, quemadmodum ex Oceano dicit ipse omnium amnium fontiumque cursus initium capere, omnibus eloquentiae partibus exemplum et ortum dedit. Hunc nemo in magnis rebus sublimitate, in parvis proprietate superaverit. Idem laetus ac pressus, iucundus et gravis, tum copia tum brevitate mirabilis, nec poetica modo sed oratoria virtute eminentissimus. Nam ut de laudibus, exhortationibus, consolationibus taceam, nonne vel nonus liber, quo missa ad Achillem legatio continetur, vel in primo inter duces illa contentio vel dictae in secundo sententiae omnes litium ac consiliorum explicant artes? Adfectus quidem vel illos mites vel hos concitatos, nemo erit tam indoctus, qui non in sua potestate hunc auctorem habuisse fateatur. Age vero, non utriusque operis sui ingressu in paucissimis versibus legem prooemiorum non dico servavit sed constituit? Nam benevolum auditorem invocatione dearum, quas praesidere vatibus creditum est, et intentum proposita rerum magnitudine et docilem summa celeriter comprehensa facit. Narrare vero quis brevius quam qui mortem nuntiat Patrocli, quis significantius potest quam qui Curetum Aetolorumque proelium exponit?


Tacito: Ultimi giorni di Tiberio [Es. Stato 2015] (struttura commentata)

Un famoso medico, tastando il polso dell’imperatore Tiberio, ne pronostica la fine imminente: dopo pochi giorni l’imperatore viene creduto morto. Mentre Caligola inizia a gustare le primizie del potere, improvvisamente Tiberio si riprende …

Iam Tiberium corpus, iam vires, nondum dissimulatio deserebat:
(attenzione ai soggetti!)
(osserva la klimax degli avverbi)

idem animi rigor;

sermone ac vultu intentus
quaesita interdum comitate
(che struttura sintattica riconosci? -è comunque possibile interpretarla anche in altro modo-)
quamvis manifestam defectionem tegebat.
(osserva la posizione di quamvis)

Mutatisque saepius locis
(che struttura sintattica riconosci?)
tandem apud promunturium Miseni consedit in villa,
cui L. Lucullus quondam dominus.
(che pronome riconosci? In che caso si trova? Pertanto che verbo è qui sottinteso e quindi che costruzione puoi qui ravvisare?)

Illic compertum
(quale forma verbale è sottintesa in questa forma perifrastica?)
eum adpropinquare supremis tali modo.

Erat medicus
arte insignis,
nomine Charicles,
non quidem solitus
regere valitudines principis,
consilii tamen copiam praebere.
(da cosa sono retti questi infiniti?)

Is
velut propria ad negotia digrediens
et per speciem officii manum complexus
pulsum venarum attigit,
neque fefellit:
(qual è il sogg.?)

nam Tiberius,
incertum
(quale verbo è sottinteso?)
an offensus
tantoque magis iram premens,
(che proposizione riconosci? Osserva da quale espressione essa è retta)
instaurari epulas
(da quale verbo è retto?)
iubet
(qual è il sogg.?)
discumbitque ultra solitum,
quasi honori amici
abeuntis
tribueret.
(a quale congiunzione subordinante questo verbo è legato?)

Charicles tamen
labi spiritum
nec ultra biduum duraturum
(da che verbo sono retti questi infiniti? Nel secondo quale elemento verbale è sottinteso?)
Macroni firmavit.

Inde cuncta
conloquiis inter praesentes,
nuntiis apud legatos et exercitus
festinabantur.

XVII kal. Aprilis
interclusa anima
creditus est
(chi è il sogg.? quindi che tipo di costruzione verbale riconosci?)
mortalitatem explevisse;

et multo gratantum concursu
ad capienda imperii primordia
(che modo riconosci? Da cosa è retto questo sintagma?)
C. Caesar egrediebatur,
cum repente adfertur
redire Tiberio vocem ac visus
vocarique
qui
(che pronome riconosci? A quale elemento della reggente si può riferire?)
recreandae defectioni
(che modo riconosci? In che caso si trova? Quindi che valore può qui avere?)
cibum adferrent.

Pavor hinc in omnes,
(che verbo è qui sottinteso? Per il modo osserva i verbi seguenti)
et ceteri passim dispergi,
se quisque maestum aut nescium fingere;
(che valore hanno questi modi? Osserva il caso dei loro soggetti!)

Caesar in silentium fixus a summa spe novissima exspectabat.

Macro intrepidus
opprimi senem iniectu multae vestis
(da che verbo dipende? Attenzione alla diatesi)
iubet
discedique ab limine.
(da che verbo dipende? Ha lo stesso sogg. del precedente?)

Sic Tiberius finivit, octavo et septuagesimo aetatis anno.



Tacito: Ultimi giorni di Tiberio [Es. Stato 2015] (struttura)

Un famoso medico, tastando il polso dell’imperatore Tiberio, ne pronostica la fine imminente: dopo pochi giorni l’imperatore viene creduto morto. Mentre Caligola inizia a gustare le primizie del potere, improvvisamente Tiberio si riprende …

Iam Tiberium corpus, iam vires, nondum dissimulatio deserebat:

idem animi rigor;

sermone ac vultu intentus
quaesita interdum comitate
quamvis manifestam defectionem tegebat.

Mutatisque saepius locis
tandem apud promunturium Miseni consedit in villa,
cui L. Lucullus quondam dominus.

Illic compertum
eum adpropinquare supremis tali modo.

Erat medicus
arte insignis,
nomine Charicles,
non quidem solitus
regere valitudines principis,
consilii tamen copiam praebere.

Is
velut propria ad negotia digrediens
et per speciem officii manum complexus
pulsum venarum attigit,
neque fefellit:

nam Tiberius,
incertum
an offensus
tantoque magis iram premens,
instaurari epulas
iubet
discumbitque ultra solitum,
quasi honori amici
abeuntis
tribueret.

Charicles tamen
labi spiritum
nec ultra biduum duraturum
Macroni firmavit.

Inde cuncta
conloquiis inter praesentes,
nuntiis apud legatos et exercitus
festinabantur.

XVII kal. Aprilis
interclusa anima
creditus est
mortalitatem explevisse;

et multo gratantum concursu
ad capienda imperii primordia
C. Caesar egrediebatur,
cum repente adfertur
redire Tiberio vocem ac visus
vocarique
qui
recreandae defectioni
cibum adferrent.

Pavor hinc in omnes,
et ceteri passim dispergi,
se quisque maestum aut nescium fingere;

Caesar in silentium fixus a summa spe novissima exspectabat.

Macro intrepidus
opprimi senem iniectu multae vestis
iubet
discedique ab limine.

Sic Tiberius finivit, octavo et septuagesimo aetatis anno.