giovedì 20 aprile 2017

Seneca: Il vero bene è la virtù [Es. Stato 2011] (struttura commentata)

Quicumque constituet
(attenzione al tempo)
(che pronome riconosci?)
beatus esse,
putet
(qual è il sogg.?)
(attenzione al modo)
unum esse bonum,
quod honestum est.
(a cosa si riferisce questo pronome?)

Nam
si existimat
ullum aliud esse,
primum male de providentia iudicat,
quia multa incommoda iustis viris accidunt
et quia,
quicquid nobis dedit,
(qual è il sogg. sottinteso?)
breve est et exiguum,
si compares mundi totius aevo.

Ex hac deploratione nascitur,
ut ingrati divinorum interpretes simus;

querimur,
(attento a non confondere i verbi)
quod non semper,
quod et pauca nobis et incerta et abitura contingant.
(attenzione al tempo del participio)

Inde est,
quod volumus
nec vivere
nec mori;

vitae nos odium tenet, timor mortis.
(osserva il sintagma evidenziato)

Natat omne consilium
nec ulla felicitas potest
inplere nos.

Causa autem est,
quod non pervenimus ad illud bonum inmensum et insuperabile,
ubi necesse est
resistat voluntas nostra,
quia ultra summum non est locus.

Quaeris,
quare virtus nullo egeat?
(controlla la costruzione del verbo)

Praesentibus gaudet,
non concupiscit absentia.
(attenzione al genere dei participi)
(qual è il sogg. sottinteso? Lo ricavi dal punto precedente)

Nihil non illi magnum est,
(osserva l’uso e la posizione delle negazioni sottolineate e ripetute in quest’ordine)
(attenzione al genere e al caso di illi!)
quod satis.

Ab hoc discede iudicio;

non pietas constabit, non fides.

Multa enim
cupienti
(da quale verbo è retto?)
utramque praestare
patienda sunt ex iis,
(che forma verbale riconosci? quale caso di solito regge?)
quae mala vocantur;
(a cosa si riferisce questo pronome?)

multa inpendenda ex iis,
(in questa sezione ricompaiono strutture sintattiche che hai appena incontrato)
quibus indulgemus tamquam bonis.
(controlla la costruzione del verbo)

Perit fortitudo,
quae debet
periculum facere sui;

perit magnanimitas,
quae non potest eminere,
nisi omnia velut minuta contempsit,
quae pro maximis vulgus optat;

perit gratia et relatio gratiae,
si timemus laborem,
si quicquam pretiosius fide novimus,
si non optima spectamus.


Seneca: Il vero bene è la virtù [Es. Stato 2011] (struttura)

Quicumque constituet
beatus esse,
putet
unum esse bonum,
quod honestum est.

Nam
si existimat
ullum aliud esse,
primum male de providentia iudicat,
quia multa incommoda iustis viris accidunt
et quia,
quicquid nobis dedit,
breve est et exiguum,
si compares mundi totius aevo.

Ex hac deploratione nascitur,
ut ingrati divinorum interpretes simus;

querimur,
quod non semper,
quod et pauca nobis et incerta et abitura contingant.

Inde est,
quod volumus
nec vivere
nec mori;

vitae nos odium tenet, timor mortis.

Natat omne consilium
nec ulla felicitas potest
inplere nos.

Causa autem est,
quod non pervenimus ad illud bonum inmensum et insuperabile,
ubi necesse est
resistat voluntas nostra,
quia ultra summum non est locus.

Quaeris,
quare virtus nullo egeat?

Praesentibus gaudet,
non concupiscit absentia.

Nihil non illi magnum est,
quod satis.

Ab hoc discede iudicio;

non pietas constabit, non fides.

Multa enim
cupienti
utramque praestare
patienda sunt ex iis,
quae mala vocantur;

multa inpendenda ex iis,
quibus indulgemus tamquam bonis.

Perit fortitudo,
quae debet
periculum facere sui;

perit magnanimitas,
quae non potest eminere,
nisi omnia velut minuta contempsit,
quae pro maximis vulgus optat;

perit gratia et relatio gratiae,
si timemus laborem,
si quicquam pretiosius fide novimus,
si non optima spectamus.



Seneca: Il vero bene è la virtù (Es. Stato 2011)

Quicumque beatus esse constituet, unum esse bonum putet, quod honestum est. Nam si ullum aliud esse existimat, primum male de providentia iudicat, quia multa incommoda iustis viris accidunt et quia, quicquid nobis dedit, breve est et exiguum, si compares mundi totius aevo. Ex hac deploratione nascitur, ut ingrati divinorum interpretes simus; querimur, quod non semper, quod et pauca nobis et incerta et abitura contingant. Inde est, quod nec vivere nec mori volumus; vitae nos odium tenet, timor mortis. Natat omne consilium nec inplere nos ulla felicitas potest. Causa autem est, quod non pervenimus ad illud bonum inmensum et insuperabile, ubi necesse est resistat voluntas nostra, quia ultra summum non est locus. Quaeris, quare virtus nullo egeat? Praesentibus gaudet, non concupiscit absentia. Nihil non illi magnum est, quod satis. Ab hoc discede iudicio; non pietas constabit, non fides. Multa enim utramque praestare cupienti patienda sunt ex iis, quae mala vocantur; multa inpendenda ex iis, quibus indulgemus tamquam bonis. Perit fortitudo, quae periculum facere debet sui; perit magnanimitas, quae non potest eminere, nisi omnia velut minuta contempsit, quae pro maximis vulgus optat; perit gratia et relatio gratiae, si timemus laborem, si quicquam pretiosius fide novimus, si non optima spectamus.



Cicerone: Clemenza e severità [Es. Stato 2009] (struttura commentata)

Nec vero audiendi,
(quale elemento del predicato verbale è qui sottinteso? Quindi il verbo che forma assume? Osserva che tale forma verbale compare anche in seguito)
qui
(che pronome riconosci? a quale elemento sottinteso nella reggente si riferisce?)
(qual è il verbo di questa proposizione?)
graviter inimicis irascendum
(quale elemento del predicato è qui sottinteso? Da quale reggente dipende?)
(controlla la costruzione del verbo)
putabunt
idque
magnanimi et fortis viri esse
(che caso riconosci in viri e nei suoi attributi? Che valore assume quando si accompagna al verbo qui presente?)
censebunt;

nihil enim laudabilius, nihil magno et praeclaro viro dignius placabilitate atque clementia.
(che verbo è sottinteso?)
(attenzione al grado degli aggettivi; quindi che caso reggono?)
(che caso è magno et praeclaro viro?)

In liberis vero populis et in iuris aequabilitate exercenda etiam est facilitas et altitudo animi,
quae dicitur,
(qui ha valore quasi incidentale)
ne,
(qual è il verbo di questa proposizione?)
si irascamur
(controlla la costruzione di questo verbo)
aut intempestive accedentibus
aut impudenter rogantibus,
in morositatem inutilem et odiosam incidamus.

Et tamen ita probanda est mansuetudo atque clementia,
ut adhibeatur rei publicae causa severitas,
(che proposizione riconosci? osserva da quale elemento della reggente essa è anticipata)
(qual è il sogg.?)
sine qua administrari civitas non potest.
(a cosa si riferisce questo pronome?)

Omnis autem et animadversio et castigatio debet
contumelia vacare
(controlla la costruzione del verbo)
neque ad eius,
(dalle parole successive puoi ricavare quale termine è sottinteso per completare il sintagma ad eius)
qui punitur aliquem
(a chi si riferisce il primo pronome?)
aut verbis castigat,
sed ad rei publicae utilitatem referri.

Cavendum est etiam,
ne maior poena quam culpa sit,
(che proposizione riconosci? osserva il significato del verbo che la regge)
(attenzione al grado dell’aggettivo; che caso regge?)
et ne isdem de causis alii plectantur,
alii ne appellentur quidem.
(ricorda l’uso di ne…quidem)

Prohibenda autem maxime est ira
in puniendo;
(osserva come in questa frase lo stesso modo compaia con valori diversi)

numquam enim,
iratus qui accedet ad poenam,
(a quale elemento sottinteso nella reggente si riferisce questo pronome?)
mediocritatem illam tenebit,
quae est inter nimium et parum,
(a cosa si riferisce questo pronome?)
quae placet Peripateticis,
et recte placet,
modo ne laudarent iracundiam
et dicerent
utiliter a natura datam.
(quale elemento è sottinteso per completare il predicato verbale? Attenzione alla diatesi)

Illa vero omnibus in rebus repudianda est
optandumque,
(i due predicati hanno lo stesso soggetto?)
ut ii,
qui praesunt rei publicae,
(a chi si riferisce questo pronome?)
(attenzione alla costruzione del verbo)
legum similes sint,
quae non iracundia, sed aequitate ducuntur
(a cosa si riferisce questo pronome?)
(qual è il sogg.?)
(attenzione alla diatesi)
ad puniendum.



Cicerone: Clemenza e severità [Es. Stato 2009] (struttura)

Nec vero audiendi,
qui
graviter inimicis irascendum
putabunt
idque
magnanimi et fortis viri esse
censebunt;

nihil enim laudabilius, nihil magno et praeclaro viro dignius placabilitate atque clementia.

In liberis vero populis et in iuris aequabilitate exercenda etiam est facilitas et altitudo animi,
quae dicitur,
ne,
si irascamur
aut intempestive accedentibus
aut impudenter rogantibus,
in morositatem inutilem et odiosam incidamus.

Et tamen ita probanda est mansuetudo atque clementia,
ut adhibeatur rei publicae causa severitas,
sine qua administrari civitas non potest.

Omnis autem et animadversio et castigatio debet
contumelia vacare
neque ad eius,
qui punitur aliquem
aut verbis castigat,
sed ad rei publicae utilitatem referri.

Cavendum est etiam,
ne maior poena quam culpa sit,
et ne isdem de causis alii plectantur,
alii ne appellentur quidem.

Prohibenda autem maxime est ira
in puniendo;

numquam enim,
iratus qui accedet ad poenam,
mediocritatem illam tenebit,
quae est inter nimium et parum,
quae placet Peripateticis,
et recte placet,
modo ne laudarent iracundiam
et dicerent
utiliter a natura datam.

Illa vero omnibus in rebus repudianda est
optandumque,
ut ii,
qui praesunt rei publicae,
legum similes sint,
quae non iracundia, sed aequitate ducuntur
ad puniendum.