sabato 17 febbraio 2024

Arriano: Alessandro brucia la reggia di Persepoli [D] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Come viene qui presentata la figura di Alessandro?

 

Chi però manifesta il proprio dissenso verso le decisioni del re macedone? Con quali argomenti e per quali scopi?

 

Come invece Alessandro motiva la sua drastica decisione? Sarebbe necessario verificare quanto questa giustificazione risponda alla verità storica o sia piuttosto il frutto della propaganda posteriore; essa ti rivela comunque un tema importante del dibattito politico greco del IV a.C. e del progetto politico di Alessandro.

 

L’A. esprime il proprio parere? Di che tenore è?

 

Ἀλέξανδρος δὲ σπουδῇ αὖθις ἦγεν ὡς ἐπὶ τὸν ποταμὸν

(qui la particella ὡς serve a rafforzare il complemento di luogo, secondo l’usus scribendi dell’A.)

καὶ καταλαμβάνει

ἤδη πεποιημένην ἐπ᾽αὐτοῦ

(che modo è? Con cosa concorda?)

γέφυραν

καὶ διαβαίνει ξῦν τῇ στρατιᾷ εὐπετῶς.

 

Ἐντεῦθεν δὲ αὖθις σπουδῇ ἤλαυνεν ἐς Πέρσας,

ὥστε ἔφθη

(che tipo di subordinata è qui espressa?)

(ricordi la costruzione di questo verbo nel greco classico? Qui invece che modo regge?)

ἀφικέσθαι

πρὶν τὰ χρήματα διαρπάσασθαι τοὺς φύλακας.

(qual è il sogg.?)

 

Ἔλαβε δὲ καὶ τὰ ἐν Πασαργάδαις χρήματα ἐν τοῖς Κύρου τοῦ πρώτου θησαυροῖς.

(dividi con precisione i sintagmi)

 

Σατράπην μὲν δὴ Περσῶν κατέστησε Φρασαόρτην τὸν Ῥεομίθρου παῖδα·

 

τὰ βασίλεια δὲ τὰ Περσικὰ ἐνέπρησε,

Παρμενίωνος σώζειν ξυμβουλεύοντος,

(che tipo di subordinata implicita riconosci? Valuta con attenzione con quale proposizione è meglio tradurla)

τά τε ἄλλα καὶ ὅτι οὐ καλὸν

(che valore può avere il pronome che trovi in accusativo neutro plurale?)

(rifletti sulla funzione di ὅτι)

αὑτοῦ κτήματα ἤδη ἀπολλύναι

(attenzione allo spirito del pronome)

καὶ ὅτι οὐχ ὡσαύτως προσέξουσιν αὐτῷ οἱ κατὰ τὴν Ἀσίαν ἄνθρωποι,

ὡς οὐδὲ αὐτῷ ἐγνωκότι

(che modo è? Con chi concorda? Che valore è evidenziato dalla particella ὡς?)

(attenzione che questo verbo non ha il significato più consueto)

κατέχειν τῆς Ἀσίας τὴν ἀρχήν,

ἀλλὰ ἐπελθεῖν μόνον

νικῶντα.

 

Ὁ δὲ

(che valore ha questo articolo?)

τιμωρήσασθαι ἐθέλειν Πέρσας

ἔφασκεν

ἀνθ᾽ὧν

ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἐλάσαντες

τάς τε Ἀθήνας κατέσκαψαν

καὶ τὰ ἱερὰ ἐνέπρησαν,

καὶ

ὅσα ἄλλα κακὰ τοὺς Ἕλληνας εἰργάσαντο,

(che tipo di pronome riconosci? A cosa si riferisce? Come viene quindi definita questa proposizione rispetto alla sua posizione?)

ὑπὲρ τούτων δίκας λαβεῖν.

 

Ἀλλ᾽οὐδ᾽ἐμοὶ δοκεῖ

(qual è il sogg.?)

σὺν νῷ δρᾶσαι τοῦτό γε

Ἀλέξανδρος

οὐδὲ εἶναί

τις αὕτη

(quale verbo principale viene qui sottinteso? Lo ricavi facilmente dal contesto)

Περσῶν τῶν πάλαι τιμωρία.

 

Arriano: Alessandro brucia la reggia di Persepoli [D] (struttura)

 

Ἀλέξανδρος δὲ σπουδῇ αὖθις ἦγεν ὡς ἐπὶ τὸν ποταμὸν

καὶ καταλαμβάνει

ἤδη πεποιημένην ἐπ᾽αὐτοῦ

γέφυραν

καὶ διαβαίνει ξῦν τῇ στρατιᾷ εὐπετῶς.

 

Ἐντεῦθεν δὲ αὖθις σπουδῇ ἤλαυνεν ἐς Πέρσας,

ὥστε ἔφθη

ἀφικέσθαι

πρὶν τὰ χρήματα διαρπάσασθαι τοὺς φύλακας.

 

Ἔλαβε δὲ καὶ τὰ ἐν Πασαργάδαις χρήματα ἐν τοῖς Κύρου τοῦ πρώτου θησαυροῖς.

 

Σατράπην μὲν δὴ Περσῶν κατέστησε Φρασαόρτην τὸν Ῥεομίθρου παῖδα·

 

τὰ βασίλεια δὲ τὰ Περσικὰ ἐνέπρησε,

Παρμενίωνος σώζειν ξυμβουλεύοντος,

τά τε ἄλλα καὶ ὅτι οὐ καλὸν

αὑτοῦ κτήματα ἤδη ἀπολλύναι

καὶ ὅτι οὐχ ὡσαύτως προσέξουσιν αὐτῷ οἱ κατὰ τὴν Ἀσίαν ἄνθρωποι,

ὡς οὐδὲ αὐτῷ ἐγνωκότι

κατέχειν τῆς Ἀσίας τὴν ἀρχήν,

ἀλλὰ ἐπελθεῖν μόνον

νικῶντα.

 

Ὁ δὲ

τιμωρήσασθαι ἐθέλειν Πέρσας

ἔφασκεν

ἀνθ᾽ὧν

ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἐλάσαντες

τάς τε Ἀθήνας κατέσκαψαν

καὶ τὰ ἱερὰ ἐνέπρησαν,

καὶ

ὅσα ἄλλα κακὰ τοὺς Ἕλληνας εἰργάσαντο,

ὑπὲρ τούτων δίκας λαβεῖν.

 

Ἀλλ᾽οὐδ᾽ἐμοὶ δοκεῖ

σὺν νῷ δρᾶσαι τοῦτό γε

Ἀλέξανδρος

οὐδὲ εἶναί

τις αὕτη

Περσῶν τῶν πάλαι τιμωρία.

 

Arriano: Alessandro brucia la reggia di Persepoli [D]

 

Ἀλέξανδρος δὲ σπουδῇ αὖθις ἦγεν ὡς ἐπὶ τὸν ποταμὸν καὶ καταλαμβάνει ἤδη πεποιημένην ἐπ᾽αὐτοῦ γέφυραν καὶ διαβαίνει ξῦν τῇ στρατιᾷ εὐπετῶς. Ἐντεῦθεν δὲ αὖθις σπουδῇ ἤλαυνεν ἐς Πέρσας, ὥστε ἔφθη ἀφικέσθαι πρὶν τὰ χρήματα διαρπάσασθαι τοὺς φύλακας. Ἔλαβε δὲ καὶ τὰ ἐν Πασαργάδαις χρήματα ἐν τοῖς Κύρου τοῦ πρώτου θησαυροῖς. Σατράπην μὲν δὴ Περσῶν κατέστησε Φρασαόρτην τὸν Ῥεομίθρου παῖδα· τὰ βασίλεια δὲ τὰ Περσικὰ ἐνέπρησε, Παρμενίωνος σώζειν ξυμβουλεύοντος, τά τε ἄλλα καὶ ὅτι οὐ καλὸν αὑτοῦ κτήματα ἤδη ἀπολλύναι καὶ ὅτι οὐχ ὡσαύτως προσέξουσιν αὐτῷ οἱ κατὰ τὴν Ἀσίαν ἄνθρωποι, ὡς οὐδὲ αὐτῷ ἐγνωκότι κατέχειν τῆς Ἀσίας τὴν ἀρχήν, ἀλλὰ ἐπελθεῖν μόνον νικῶντα. Ὁ δὲ τιμωρήσασθαι ἐθέλειν Πέρσας ἔφασκεν ἀνθ᾽ὧν ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἐλάσαντες τάς τε Ἀθήνας κατέσκαψαν καὶ τὰ ἱερὰ ἐνέπρησαν, καὶ ὅσα ἄλλα κακὰ τοὺς Ἕλληνας εἰργάσαντο, ὑπὲρ τούτων δίκας λαβεῖν. Ἀλλ᾽οὐδ᾽ἐμοὶ δοκεῖ σὺν νῷ δρᾶσαι τοῦτό γε Ἀλέξανδρος οὐδὲ εἶναί τις αὕτη Περσῶν τῶν πάλαι τιμωρία.

 

Esopo: La volpe e il caprone [D] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Quali tipi umani sono qui rappresentati? Tracciane un profilo.

 

Elemento ricorrente del genere favolistico è la morale, ma qui non viene riportata. Prova ad esprimerla con le tue parole.

 

Ἀλώπηξ καὶ τράγος ἐν φρέατι ἐνέπεσον.

 

Tοῦ δὲ τράγου σκοπουμένου τὴν ἄνοδον

(che tipo di subordinata implicita riconosci?)

ἡ ἀλώπηξ

 

«Χρήσιμόν τι»,

(di quale verbo è c. ogg.?)

ἔφη,

(qual è il sogg.?)

«θάρσει,

(si tratta di un inciso; attenzione al modo)

ἐπινενόηκα εἰς τὴν ἀμφοτέρων σωτηρίαν».

 

Ὁ τράγος ἔφη·

«Πῶς;».

 

Ἡ ἀλώπηξ εἶπε·

 

«Τοὺς ἐμπροσθίους σου πόδας τῷ τοίχῳ προσερείσας

καὶ ὀρθῶς σταθεὶς

(che modi sono? Con chi concordano?)

ἔγκλινον καὶ τὰ κέρατα.

(attenzione al modo e alla persona)

(come va reso questo καί?)

 

Ἀναδραμοῦσα τοίνυν ἐγὼ διὰ τοῦ σοῦ νώτου

καὶ ἀρθεῖσα ἄνωθεν

(che modi sono? Perché questi sono al femminile, diversamente dai due precedenti?)

(attenzione alla diatesi del secondo)

εὐθέως καὶ παραχρῆμα ἀνασπάσω σε ἔνθεν».

(attenzione al tempo)

 

Τοῦ δὲ ἑτοίμως πρὸς τὴν παραίνεσιν ὑπηρετήσαντος

(che tipo di subordinata implicita riconosci?)

(che valore ha il primo articolo? Cosa te lo segnala?)

ἡ ἀλώπηξ

ἀναλλομένη διὰ τῶν σκελῶν αὐτοῦ

ἐπὶ τὰ νῶτα ἀνέβη

καὶ

ἐπὶ τὰ κέρατα διερεισαμένη

καὶ ἀπ’ἐκείνου γενναίως ἐκτιναχθεῖσα

ἐπὶ τοῦ στόματος τοῦ φρέατος ηὑρέθη

(osserva la diatesi; come è però meglio renderla in italiano?)

καὶ

ἀνελθοῦσα

ἀπηλλάττετο.

 

Ὀρχουμένης δὲ αὐτῆς

καὶ παιζούσης

(per il significato del primo verbo, tieni conto del secondo)

ὁ τράγος

μεμφόμενος

αὐτὴν ὠνείδιζε

ὡς τὰς ὁμολογίας παραβαίνουσαν·

(che valore attribuisce questa particella al participio?)

 

ἡ ἀλώπηξ

ἐπιστραφεῖσα τῷ τράγῳ

εἶπεν·

 

«Ὦ οὗτος,

(in che caso si trova -eccezionalmente- questo pronome? Cerca nel dizionario il significato di questa espressione: a quale registro appartiene?)

ἀλλ’εἰ τοσαύτας φρένας εἶχες,

ὅσας ἐν τῷ πώγωνι τρίχας,

(che pronome è? A cosa si riferisce? Quale verbo è qui sottinteso?)

οὐ πρότερον ἂν κατεβεβήκεις

(che tipo di periodo ipotetico riconosci? Osserva con attenzione le particelle e i tempi verbali)

πρὶν τὴν ἄνοδον ἐσκέψω».

(attenzione al tempo, al modo e alla persona)

 

 

Esopo: La volpe e il caprone [D] (struttura)

 

Ἀλώπηξ καὶ τράγος ἐν φρέατι ἐνέπεσον.

 

Tοῦ δὲ τράγου σκοπουμένου τὴν ἄνοδον

ἡ ἀλώπηξ

 

«Χρήσιμόν τι»,

ἔφη,

«θάρσει,

ἐπινενόηκα εἰς τὴν ἀμφοτέρων σωτηρίαν».

 

Ὁ τράγος ἔφη·

«Πῶς;».

 

Ἡ ἀλώπηξ εἶπε·

 

«Τοὺς ἐμπροσθίους σου πόδας τῷ τοίχῳ προσερείσας

καὶ ὀρθῶς σταθεὶς

ἔγκλινον καὶ τὰ κέρατα.

 

Ἀναδραμοῦσα τοίνυν ἐγὼ διὰ τοῦ σοῦ νώτου

καὶ ἀρθεῖσα ἄνωθεν

εὐθέως καὶ παραχρῆμα ἀνασπάσω σε ἔνθεν».

 

Τοῦ δὲ ἑτοίμως πρὸς τὴν παραίνεσιν ὑπηρετήσαντος

ἡ ἀλώπηξ

ἀναλλομένη διὰ τῶν σκελῶν αὐτοῦ

ἐπὶ τὰ νῶτα ἀνέβη

καὶ

ἐπὶ τὰ κέρατα διερεισαμένη

καὶ ἀπ’ἐκείνου γενναίως ἐκτιναχθεῖσα

ἐπὶ τοῦ στόματος τοῦ φρέατος ηὑρέθη

καὶ

ἀνελθοῦσα

ἀπηλλάττετο.

 

Ὀρχουμένης δὲ αὐτῆς

καὶ παιζούσης

ὁ τράγος

μεμφόμενος

αὐτὴν ὠνείδιζε

ὡς τὰς ὁμολογίας παραβαίνουσαν·

 

ἡ ἀλώπηξ

ἐπιστραφεῖσα τῷ τράγῳ

εἶπεν·

 

«Ὦ οὗτος,

ἀλλ’εἰ τοσαύτας φρένας εἶχες,

ὅσας ἐν τῷ πώγωνι τρίχας,

οὐ πρότερον ἂν κατεβεβήκεις

πρὶν τὴν ἄνοδον ἐσκέψω».

 

venerdì 16 febbraio 2024

Esopo: La volpe e il caprone [D]

 

Ἀλώπηξ καὶ τράγος ἐν φρέατι ἐνέπεσον. Tοῦ δὲ τράγου σκοπουμένου τὴν ἄνοδον ἡ ἀλώπηξ «Χρήσιμόν τι», ἔφη, «θάρσει, ἐπινενόηκα εἰς τὴν ἀμφοτέρων σωτηρίαν». Ὁ τράγος ἔφη· «Πῶς;». Ἡ ἀλώπηξ εἶπε· «Τοὺς ἐμπροσθίους σου πόδας τῷ τοίχῳ προσερείσας καὶ ὀρθῶς σταθεὶς ἔγκλινον καὶ τὰ κέρατα. Ἀναδραμοῦσα τοίνυν ἐγὼ διὰ τοῦ σοῦ νώτου καὶ ἀρθεῖσα ἄνωθεν εὐθέως καὶ παραχρῆμα ἀνασπάσω σε ἔνθεν». Τοῦ δὲ ἑτοίμως πρὸς τὴν παραίνεσιν ὑπηρετήσαντος ἡ ἀλώπηξ ἀναλλομένη διὰ τῶν σκελῶν αὐτοῦ ἐπὶ τὰ νῶτα ἀνέβη καὶ ἐπὶ τὰ κέρατα διερεισαμένη καὶ ἀπ’ἐκείνου γενναίως ἐκτιναχθεῖσα ἐπὶ τοῦ στόματος τοῦ φρέατος ηὑρέθη καὶ ἀνελθοῦσα ἀπηλλάττετο. Ὀρχουμένης δὲ αὐτῆς καὶ παιζούσης ὁ τράγος μεμφόμενος αὐτὴν ὠνείδιζε ὡς τὰς ὁμολογίας παραβαίνουσαν· ἡ ἀλώπηξ ἐπιστραφεῖσα τῷ τράγῳ εἶπεν· «Ὦ οὗτος, ἀλλ’εἰ τοσαύτας φρένας εἶχες, ὅσας ἐν τῷ πώγωνι τρίχας, οὐ πρότερον ἂν κατεβεβήκεις πρὶν τὴν ἄνοδον ἐσκέψω».

 

lunedì 12 febbraio 2024

Isocrate: I sofisti promettono mari e monti [D] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Per quali motivi i sofisti –a dispetto del significato del loro appellativo- non possono sostenere di possedere una forma di σοφία?

 

A chi invece viene riconosciuta una forma di σοφία? Perché? Spiegalo in base alle tue conoscenze della cultura greca.

 

Quali parole ti rivelano il giudizio negativo dell’A. nei confronti dei sofisti?

 

Come l’A. svela l’incoerenza dei sofisti?

 

In qualche punto la sua critica diventa sarcasmo?

 

Oἶμαι γὰρ

ἅπασιν εἶναι φανερὸν

ὅτι

τὰ μέλλοντα

(che modo è? Che funzione ha e cosa te lo segnala?)

προγιγνώσκειν

οὐ τῆς ἡμετέρας φύσεώς ἐστιν,

(dove trovi la congiunzione subordinante di questa proposizione?)

(qual è il sogg. di questa subordinata? Si tratta di un sostantivo?)

(che valore ha il genitivo evidenziato? Anche in latino questo caso può assumere un valore analogo)

ἀλλὰ τοσοῦτον ἀπέχομεν ταύτης τῆς φρονήσεως,

(controlla la costruzione di questo verbo)

ὥσθ᾽Ὅμηρος

(che subordinata ha qui inizio? A quale elemento della reggente la congiunzione si collega?)

μεγίστην ἐπὶ σοφίᾳ δόξαν εἰληφὼς

(che modo è? Con chi concorda? Quindi che funzione ha?)

καὶ τοὺς θεοὺς πεποίηκεν

ἔστιν ὅτε

(cerca nel dizionario l’uso avverbiale di questa espressione)

βουλευομένους ὑπὲρ αὐτῶν,

(che modo è? Con chi concorda? Per individuarne la funzione tieni conto del significato del verbo che lo regge)

(attenzione a non confondere questo verbo con un altro abbastanza simile)

οὐ τὴν ἐκείνων γνώμην εἰδώς,

ἀλλ᾽

ἡμῖν ἐνδείξασθαι

βουλόμενος

ὅτι τοῖς ἀνθρώποις ἓν τοῦτο τῶν ἀδυνάτων ἐστίν.

(cos’è ἓν? Attenzione allo spirito)

(τῶν ἀδυνάτων è di genere neutro perché dipende da ἓν)

 

Oὗτοι τοίνυν εἰς τοῦτο τόλμης ἐληλύθασιν,

ὥστε πειρῶνται

(che tipo di proposizione è? A quale elemento della reggente si collega la congiunzione?)

πείθειν τοὺς νεωτέρους

ὡς,

ἢν αὐτοῖς πλησιάζωσιν,

(come trovi normalmente scritta questa congiunzione? A quale modo si accompagna? Quindi che tipo di proposizione riconosci?)

τε πρακτέον ἐστὶν

(che pronome è? A quale elemento sottinteso nella reggente si riferisce?)

(che valore ha questo aggettivo verbale? A quale perifrastica latina corrisponde?)

εἴσονται

(da che verbo deriva? Attenzione al tempo)

(qual è il c. ogg. sottinteso?)

καὶ διὰ ταύτης τῆς ἐπιστήμης εὐδαίμονες γενήσονται.

 

Kαὶ

τηλικούτων ἀγαθῶν αὑτοὺς διδασκάλους καὶ κυρίους καταστήσαντες

οὐκ αἰσχύνονται

τρεῖς ἢ τέτταρας μνᾶς ὑπὲρ τούτων αἰτοῦντες·

(che modo è? Che funzione ha qui? Osserva il significato del verbo che lo regge)

 

ἀλλ᾽

εἰ μέν τι τῶν ἄλλων κτημάτων πολλοστοῦ μέρους τῆς ἀξίας ἐπώλουν,

(a quale particella si collega questo μέν? Questo rapporto ti chiarisce anche lo sviluppo logico del ragionamento)

(che complemento è espresso dal genitivo evidenziato in fucsia? Tieni conto che il verbo appartiene all’ambito commerciale)

οὐκ ἂν ἠμφεσβήτησαν

(che tipo di periodo ipotetico osservi? Osserva la presenza delle particelle e i tempi e i modi verbali)

ὡς

οὐκ εὖ φρονοῦντες

(che modo è? Per la sua funzione tieni conto del verbo che lo regge)

τυγχάνουσι,

 

σύμπασαν δὲ τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν εὐδαιμονίαν οὕτως ὀλίγου τιμῶντες,

(che compl. riconosci in ὀλίγου? Osserva che è retto da un verbo di stima)

ὡς νοῦν ἔχοντες

(quali sono i valori di ὡς davanti al participio? Individua tra di essi il più adatto al contesto)

διδάσκαλοι τῶν ἄλλων

ἀξιοῦσι

γίγνεσθαι.

 

Kαὶ λέγουσι μὲν

(a quale particella si collega questo μέν? Questo rapporto ti chiarisce anche lo sviluppo logico del ragionamento)

ὡς οὐδὲν δέονται χρημάτων,

(controlla la costruzione del verbo)

ἀργυρίδιον καὶ χρυσίδιον τὸν πλοῦτον ἀποκαλοῦντες,

(questo verbo si costruisce con il doppio accusativo: qual è il c. ogg.?)

 

μικροῦ δὲ κέρδους ὀρεγόμενοι

(controlla la costruzione del verbo)

μόνον οὐκ ἀθανάτους

ὑπισχνοῦνται

τοὺς συνόντας ποιήσειν.

(che modo è evidenziato in arancione? Qual è la sua funzione sintattica?)

 

Isocrate: I sofisti promettono mari e monti [D] (struttura)

 

Oἶμαι γὰρ

ἅπασιν εἶναι φανερὸν

ὅτι

τὰ μέλλοντα

προγιγνώσκειν

οὐ τῆς ἡμετέρας φύσεώς ἐστιν,

ἀλλὰ τοσοῦτον ἀπέχομεν ταύτης τῆς φρονήσεως,

ὥσθ᾽Ὅμηρος

ὁ μεγίστην ἐπὶ σοφίᾳ δόξαν εἰληφὼς

καὶ τοὺς θεοὺς πεποίηκεν

ἔστιν ὅτε

βουλευομένους ὑπὲρ αὐτῶν,

οὐ τὴν ἐκείνων γνώμην εἰδώς,

ἀλλ᾽

ἡμῖν ἐνδείξασθαι

βουλόμενος

ὅτι τοῖς ἀνθρώποις ἓν τοῦτο τῶν ἀδυνάτων ἐστίν.

 

Oὗτοι τοίνυν εἰς τοῦτο τόλμης ἐληλύθασιν,

ὥστε πειρῶνται

πείθειν τοὺς νεωτέρους

ὡς,

ἢν αὐτοῖς πλησιάζωσιν,

ἅ τε πρακτέον ἐστὶν

εἴσονται

καὶ διὰ ταύτης τῆς ἐπιστήμης εὐδαίμονες γενήσονται.

 

Kαὶ

τηλικούτων ἀγαθῶν αὑτοὺς διδασκάλους καὶ κυρίους καταστήσαντες

οὐκ αἰσχύνονται

τρεῖς ἢ τέτταρας μνᾶς ὑπὲρ τούτων αἰτοῦντες·

 

ἀλλ᾽

εἰ μέν τι τῶν ἄλλων κτημάτων πολλοστοῦ μέρους τῆς ἀξίας ἐπώλουν,

οὐκ ἂν ἠμφεσβήτησαν

ὡς

οὐκ εὖ φρονοῦντες

τυγχάνουσι,

 

σύμπασαν δὲ τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν εὐδαιμονίαν οὕτως ὀλίγου τιμῶντες,

ὡς νοῦν ἔχοντες

διδάσκαλοι τῶν ἄλλων

ἀξιοῦσι

γίγνεσθαι.

 

Kαὶ λέγουσι μὲν

ὡς οὐδὲν δέονται χρημάτων,

ἀργυρίδιον καὶ χρυσίδιον τὸν πλοῦτον ἀποκαλοῦντες,

 

μικροῦ δὲ κέρδους ὀρεγόμενοι

μόνον οὐκ ἀθανάτους

ὑπισχνοῦνται

τοὺς συνόντας ποιήσειν.

 

Isocrate: I sofisti promettono mari e monti [D]

 

Oἶμαι γὰρ ἅπασιν εἶναι φανερὸν ὅτι τὰ μέλλοντα προγιγνώσκειν οὐ τῆς ἡμετέρας φύσεώς ἐστιν, ἀλλὰ τοσοῦτον ἀπέχομεν ταύτης τῆς φρονήσεως, ὥσθ᾽Ὅμηρος ὁ μεγίστην ἐπὶ σοφίᾳ δόξαν εἰληφὼς καὶ τοὺς θεοὺς πεποίηκεν ἔστιν ὅτε βουλευομένους ὑπὲρ αὐτῶν, οὐ τὴν ἐκείνων γνώμην εἰδώς, ἀλλ᾽ἡμῖν ἐνδείξασθαι βουλόμενος ὅτι τοῖς ἀνθρώποις ἓν τοῦτο τῶν ἀδυνάτων ἐστίν.

 

Oὗτοι τοίνυν εἰς τοῦτο τόλμης ἐληλύθασιν, ὥστε πειρῶνται πείθειν τοὺς νεωτέρους ὡς, ἢν αὐτοῖς πλησιάζωσιν, ἅ τε πρακτέον ἐστὶν εἴσονται καὶ διὰ ταύτης τῆς ἐπιστήμης εὐδαίμονες γενήσονται. Kαὶ τηλικούτων ἀγαθῶν αὑτοὺς διδασκάλους καὶ κυρίους καταστήσαντες οὐκ αἰσχύνονται τρεῖς ἢ τέτταρας μνᾶς ὑπὲρ τούτων αἰτοῦντες· ἀλλ᾽εἰ μέν τι τῶν ἄλλων κτημάτων πολλοστοῦ μέρους τῆς ἀξίας ἐπώλουν, οὐκ ἂν ἠμφεσβήτησαν ὡς οὐκ εὖ φρονοῦντες τυγχάνουσι, σύμπασαν δὲ τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν εὐδαιμονίαν οὕτως ὀλίγου τιμῶντες, ὡς νοῦν ἔχοντες διδάσκαλοι τῶν ἄλλων ἀξιοῦσι γίγνεσθαι. Kαὶ λέγουσι μὲν ὡς οὐδὲν δέονται χρημάτων, ἀργυρίδιον καὶ χρυσίδιον τὸν πλοῦτον ἀποκαλοῦντες, μικροῦ δὲ κέρδους ὀρεγόμενοι μόνον οὐκ ἀθανάτους ὑπισχνοῦνται τοὺς συνόντας ποιήσειν.

 

venerdì 9 febbraio 2024

Isocrate: I poteri divini di Elena [D] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

In questo passo viene offerta un’immagine di Elena molto diversa da quella più nota. Mettine in evidenza i tratti principali.

 

Approfondisci le vicende dei diversi personaggi mitici qui ricordati.

 

 

Oὐ γὰρ μόνον ἀθανασίας ἔτυχεν,

(ricordi le due più comuni costruzioni di questo verbo?)

ἀλλὰ καὶ

τὴν δύναμιν ἰσόθεον λαβοῦσα

πρῶτον μὲν τοὺς ἀδελφοὺς

(osserva l’uso delle particelle)

ἤδη κατεχομένους ὑπὸ τῆς πεπρωμένης

(che modo è? Con chi concorda?)

εἰς θεοὺς ἀνήγαγε,

βουλομένη δὲ

πιστὴν ποιῆσαι τὴν μεταβολὴν,

(qual è la funzione sintattica di πιστήν?)

οὕτως αὐτοῖς τὰς τιμὰς ἐναργεῖς ἔδωκεν,

ὥσθ

(che subordinata riconosci? Quale elemento nella reggente la anticipa?)

ὁρωμένους

(che modo è? Con chi concorda? Attenzione alla diatesi)

ὑπὸ τῶν ἐν τῇ θαλάττῃ κινδυνευόντων

σῴζειν,

οἵτινες ἂν αὐτοὺς εὐσεβῶς κατακαλέσωνται.

(a quale elemento sottinteso nella reggente si riferisce questo pronome?)

(che modo individui? Che valore ha qui e quale elemento te lo conferma?)

 

Mετὰ δὲ ταῦτα τοσαύτην Μενελάῳ χάριν ἀπέδωκεν ὑπὲρ τῶν πόνων καὶ τῶν κινδύνων

οὓς δι᾽ἐκείνην ὑπέμεινεν,

(che pronome è? A cosa si riferisce?)

ὥστε

(che subordinata riconosci? Quale elemento nella reggente la anticipa?)

τοῦ γένους ἅπαντος τοῦ Πελοπιδῶν διαφθαρέντος

καὶ κακοῖς ἀνηκέστοις περιπεσόντος

(che subordinate implicite riconosci?)

οὐ μόνον αὐτὸν τῶν συμφορῶν τούτων ἀπήλλαξεν

(perché il verbo ha questa costruzione?)

ἀλλὰ καὶ

θεὸν ἀντὶ θνητοῦ ποιήσασα

σύνοικον αὑτῇ καὶ πάρεδρον εἰς ἅπαντα τὸν αἰῶνα κατεστήσατο.

(che tipo di pronome trovi espresso al dativo? Da cosa dipende?)