venerdì 26 febbraio 2021

Plutarco: Le oche del Campidoglio [M*] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Si tratta di uno degli episodi leggendari più famosi della storia arcaica di Roma. il passo lascia trasparire due prospettive diverse, quasi opposte.

 

La prima è quella di Plutarco, che tende a razionalizzare i fatti. Da quali passaggi puoi ricavare questo atteggiamento?

 

L’intervento delle oche, invece, rivela la chiave di lettura della fonte da cui Plutarco ricava queste notizie: qual è la prospettiva della fonte? Da cosa lo deduci?

 

Τοιαῦτα τοῦ βασιλέως διαλεχθέντος

(che subordinata nominale riconosci?)

(si tratta di Brenno, il re dei Galli)

ὑπέστησαν οἱ Γαλάται προθύμως,

καὶ

περὶ μέσας νύκτας ἐπιβάντες ἅμα πολλοὶ τῆς πέτρας

(controlla la costruzione del verbo)

ἐχώρουν ἄνω μετὰ σιωπῆς,

ἐμφυόμενοι τοῖς χωρίοις

ἀποτόμοις οὖσι καὶ χαλεποῖς,

(attenzione alle concordanze dei participi)

οὐ μὴν ἀλλὰ

μᾶλλον ἢ προσεδοκήθη

πειρωμένων αὐτῶν

προσιεμένοις καὶ παρείκουσιν,

ὥστε τοὺς πρώτους

(che subordinata trovi? Qual è il suo predicato?)

ἁψαμένους τῶν ἄκρων

(controlla la costruzione del verbo)

καὶ διασκευασαμένους

ὅσον οὐκ ἤδη τοῦ προτειχίσματος ἅπτεσθαι

(il sintagma evidenziato ha un valore avverbiale; lo puoi trovare nel dizionario)

καὶ τοῖς φύλαξιν ἐπιχειρεῖν

κοιμωμένοις·

(che modo è? Con chi concorda?)

 

ᾔσθετο γὰρ οὔτ᾽ἄνθρωπος οὔτε κύων.

 

Ἀλλὰ χῆνες ἦσαν ἱεροὶ περὶ τὸν νεὼν τῆς Ἥρας,

τρεφόμενοι τὸν ἄλλον χρόνον ἀφθόνως,

τότε δὲ

τῶν σιτίων ἤδη γλίσχρως καὶ μόλις αὐτοῖς διαρκούντων

ἀμελούμενοι

κακῶς ἔπραττον.

(ricorda il significato di questo verbo quando è accompagnato da un avverbio)

 

Ἔστι μὲν οὖν δὴ καὶ φύσει πρὸς αἴσθησιν ὀξὺ καὶ ψοφοδεὲς τὸ ζῷον·

 

ἐκεῖνοι δὲ

καὶ διὰ λιμὸν ἀγρυπνητικοὶ καὶ θορυβώδεις γεγονότες,

ταχὺ τὴν ἔφοδον ᾔσθοντο τῶν Γαλατῶν,

καὶ

μετὰ δρόμου καὶ κλαγγῆς φερόμενοι πρὸς αὐτούς,

(il verbo, in questa diatesi e con questo complemento, presenta un significato particolare)

ἐπήγειραν ἅπαντας,

ἤδη καὶ τῶν βαρβάρων

(a quale sintagma appartiene?)

διὰ τὸ μὴ λανθάνειν

(che modo incontri? Che funzione ha? Cosa te lo indica?)

ἀφειδούντων θορύβου

καὶ βιαιότερον ἐπιτιθεμένων.

(βιαιότερον si trova al grado…; rifletti se qui ha valore di aggettivo o di avverbio)

 

Plutarco: Le oche del Campidoglio [M*] (struttura)

 

Τοιαῦτα τοῦ βασιλέως διαλεχθέντος

ὑπέστησαν οἱ Γαλάται προθύμως,

καὶ

περὶ μέσας νύκτας ἐπιβάντες ἅμα πολλοὶ τῆς πέτρας

ἐχώρουν ἄνω μετὰ σιωπῆς,

ἐμφυόμενοι τοῖς χωρίοις

ἀποτόμοις οὖσι καὶ χαλεποῖς,

οὐ μὴν ἀλλὰ

μᾶλλον ἢ προσεδοκήθη

πειρωμένων αὐτῶν

προσιεμένοις καὶ παρείκουσιν,

ὥστε τοὺς πρώτους

ἁψαμένους τῶν ἄκρων

καὶ διασκευασαμένους

ὅσον οὐκ ἤδη τοῦ προτειχίσματος ἅπτεσθαι

καὶ τοῖς φύλαξιν ἐπιχειρεῖν

κοιμωμένοις·

 

ᾔσθετο γὰρ οὔτ᾽ἄνθρωπος οὔτε κύων.

 

Ἀλλὰ χῆνες ἦσαν ἱεροὶ περὶ τὸν νεὼν τῆς Ἥρας,

τρεφόμενοι τὸν ἄλλον χρόνον ἀφθόνως,

τότε δὲ

τῶν σιτίων ἤδη γλίσχρως καὶ μόλις αὐτοῖς διαρκούντων

ἀμελούμενοι

κακῶς ἔπραττον.

 

Ἔστι μὲν οὖν δὴ καὶ φύσει πρὸς αἴσθησιν ὀξὺ καὶ ψοφοδεὲς τὸ ζῷον·

 

ἐκεῖνοι δὲ

καὶ διὰ λιμὸν ἀγρυπνητικοὶ καὶ θορυβώδεις γεγονότες,

ταχὺ τὴν ἔφοδον ᾔσθοντο τῶν Γαλατῶν,

καὶ

μετὰ δρόμου καὶ κλαγγῆς φερόμενοι πρὸς αὐτούς,

ἐπήγειραν ἅπαντας,

ἤδη καὶ τῶν βαρβάρων

διὰ τὸ μὴ λανθάνειν

ἀφειδούντων θορύβου

καὶ βιαιότερον ἐπιτιθεμένων.

 

Plutarco: Le oche del Campidoglio [M*]

 

Τοιαῦτα τοῦ βασιλέως διαλεχθέντος ὑπέστησαν οἱ Γαλάται προθύμως, καὶ περὶ μέσας νύκτας ἐπιβάντες ἅμα πολλοὶ τῆς πέτρας ἐχώρουν ἄνω μετὰ σιωπῆς, ἐμφυόμενοι τοῖς χωρίοις ἀποτόμοις οὖσι καὶ χαλεποῖς, οὐ μὴν ἀλλὰ μᾶλλον ἢ προσεδοκήθη πειρωμένων αὐτῶν προσιεμένοις καὶ παρείκουσιν, ὥστε τοὺς πρώτους ἁψαμένους τῶν ἄκρων καὶ διασκευασαμένους ὅσον οὐκ ἤδη τοῦ προτειχίσματος ἅπτεσθαι καὶ τοῖς φύλαξιν ἐπιχειρεῖν κοιμωμένοις· ᾔσθετο γὰρ οὔτ᾽ἄνθρωπος οὔτε κύων. Ἀλλὰ χῆνες ἦσαν ἱεροὶ περὶ τὸν νεὼν τῆς Ἥρας, τρεφόμενοι τὸν ἄλλον χρόνον ἀφθόνως, τότε δὲ τῶν σιτίων ἤδη γλίσχρως καὶ μόλις αὐτοῖς διαρκούντων ἀμελούμενοι κακῶς ἔπραττον. Ἔστι μὲν οὖν δὴ καὶ φύσει πρὸς αἴσθησιν ὀξὺ καὶ ψοφοδεὲς τὸ ζῷον· ἐκεῖνοι δὲ καὶ διὰ λιμὸν ἀγρυπνητικοὶ καὶ θορυβώδεις γεγονότες, ταχὺ τὴν ἔφοδον ᾔσθοντο τῶν Γαλατῶν, καὶ μετὰ δρόμου καὶ κλαγγῆς φερόμενοι πρὸς αὐτούς, ἐπήγειραν ἅπαντας, ἤδη καὶ τῶν βαρβάρων διὰ τὸ μὴ λανθάνειν ἀφειδούντων θορύβου καὶ βιαιότερον ἐπιτιθεμένων.

 

Senofonte: Le qualità di Socrate [M*] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Quali sono le doti di Socrate? Elencale e cerca di evidenziare quale tipo di qualità è importante per l’autore. Egli presenta un ritratto sfaccettato oppure sottolinea solo un lato del carattere del filosofo?

 

Il testo è costellato di termini che designano un uomo eccellente: quali sono?

 

Ἐμοὶ μὲν δή,

(hai qui un dativus iudicantis che indica la persona –in questo caso lo stesso Senofonte- che esprime il proprio punto di vista)

τοιοῦτος ὢν

οἷον ἐγὼ διήγημαι,

(che pronome riconosci? A chi si riferisce?)

(attenzione al tempo)

εὐσεβὴς μὲν οὕτως

(quale verbo è sottinteso?)

(il sogg. di tutto il brano è Socrate)

(la correlazione fra le particelle ti suggerisce la struttura del passo)

ὥστε μηδὲν ἄνευ τῆς τῶν θεῶν γνώμης ποιεῖν,

(che subordinata è presente? Cosa anticipa nella reggente questa congiuzione? Quale modo è caratteristico di questa proposizione?)

δίκαιος δὲ

ὥστε βλάπτειν μὲν μηδὲ μικρὸν μηδένα,

(μικρὸν è un acc. avverbiale; rifletti su come rendere μηδὲ)

(osserva qui un’altra coppia di correlative)

ὠφελεῖν δὲ τὰ μέγιστα τοὺς χρωμένους αὐτῷ,

(che funzione ha questo partic.? Cosa te lo segnala?)

(anche τὰ μέγιστα ha valore avverbiale)

ἐγκρατὴς δὲ

ὥστε μηδέποτε προαιρεῖσθαι τὸ ἥδιον

ἀντὶ τοῦ βελτίονος,

φρόνιμος δὲ

ὥστε μὴ διαμαρτάνειν

κρίνων τὰ βελτίω καὶ τὰ χείρω

(come è meglio rendere questo participio?)

(attenzione al grado degli aggettivi)

μηδὲ ἄλλου προσδεῖσθαι,

ἀλλ᾽αὐτάρκης εἶναι πρὸς τὴν τούτων γνῶσιν,

ἱκανὸς δὲ

(ricorda la costruzione di questo aggettivo)

καὶ λόγῳ εἰπεῖν

τε καὶ διορίσασθαι τὰ τοιαῦτα,

ἱκανὸς δὲ

καὶ τοὺς ἄλλους δοκιμάσαι

τε καὶ τὸν ἁμαρτάνοντα ἐλέγξαι

(che funzione ha questo participio?)

καὶ προτρέψασθαι ἐπ᾽ἀρετὴν καὶ καλοκαγαθίαν·

 

ἐδόκει

τοιοῦτος εἶναι

οἷος ἂν εἴη ἄριστός τε ἀνὴρ καὶ εὐδαιμονέστατος.

(che pronome è? A chi si riferisce?)

 

Εἰ δέ τῳ μὴ ἀρέσκει ταῦτα,

παραβάλλων τὸ ἄλλων ἦθος πρὸς ταῦτα

οὕτω κρινέτω.

(attenzione al modo)

 

Senofonte: Le qualità di Socrate [M*] (struttura)

 

Ἐμοὶ μὲν δή,

τοιοῦτος ὢν

οἷον ἐγὼ διήγημαι,

εὐσεβὴς μὲν οὕτως

ὥστε μηδὲν ἄνευ τῆς τῶν θεῶν γνώμης ποιεῖν,

δίκαιος δὲ

ὥστε βλάπτειν μὲν μηδὲ μικρὸν μηδένα,

ὠφελεῖν δὲ τὰ μέγιστα τοὺς χρωμένους αὐτῷ,

ἐγκρατὴς δὲ

ὥστε μηδέποτε προαιρεῖσθαι τὸ ἥδιον

ἀντὶ τοῦ βελτίονος,

φρόνιμος δὲ

ὥστε μὴ διαμαρτάνειν

κρίνων τὰ βελτίω καὶ τὰ χείρω

μηδὲ ἄλλου προσδεῖσθαι,

ἀλλ᾽αὐτάρκης εἶναι πρὸς τὴν τούτων γνῶσιν,

ἱκανὸς δὲ

καὶ λόγῳ εἰπεῖν

τε καὶ διορίσασθαι τὰ τοιαῦτα,

ἱκανὸς δὲ

καὶ τοὺς ἄλλους δοκιμάσαι

τε καὶ τὸν ἁμαρτάνοντα ἐλέγξαι

καὶ προτρέψασθαι ἐπ᾽ἀρετὴν καὶ καλοκαγαθίαν·

 

ἐδόκει

τοιοῦτος εἶναι

οἷος ἂν εἴη ἄριστός τε ἀνὴρ καὶ εὐδαιμονέστατος.

 

Εἰ δέ τῳ μὴ ἀρέσκει ταῦτα,

παραβάλλων τὸ ἄλλων ἦθος πρὸς ταῦτα

οὕτω κρινέτω.

 

Senofonte: Le qualità di Socrate [M*]

 

Ἐμοὶ μὲν δή, τοιοῦτος ὢν οἷον ἐγὼ διήγημαι, εὐσεβὴς μὲν οὕτως ὥστε μηδὲν ἄνευ τῆς τῶν θεῶν γνώμης ποιεῖν, δίκαιος δὲ ὥστε βλάπτειν μὲν μηδὲ μικρὸν μηδένα, ὠφελεῖν δὲ τὰ μέγιστα τοὺς χρωμένους αὐτῷ, ἐγκρατὴς δὲ ὥστε μηδέποτε προαιρεῖσθαι τὸ ἥδιον ἀντὶ τοῦ βελτίονος, φρόνιμος δὲ ὥστε μὴ διαμαρτάνειν κρίνων τὰ βελτίω καὶ τὰ χείρω μηδὲ ἄλλου προσδεῖσθαι, ἀλλ᾽αὐτάρκης εἶναι πρὸς τὴν τούτων γνῶσιν, ἱκανὸς δὲ καὶ λόγῳ εἰπεῖν τε καὶ διορίσασθαι τὰ τοιαῦτα, ἱκανὸς δὲ καὶ τοὺς ἄλλους δοκιμάσαι τε καὶ τὸν ἁμαρτάνοντα ἐλέγξαι καὶ προτρέψασθαι ἐπ᾽ἀρετὴν καὶ καλοκαγαθίαν· ἐδόκει τοιοῦτος εἶναι οἷος ἂν εἴη ἄριστός τε ἀνὴρ καὶ εὐδαιμονέστατος. Εἰ δέ τῳ μὴ ἀρέσκει ταῦτα, παραβάλλων τὸ ἄλλων ἦθος πρὸς ταῦτα οὕτω κρινέτω.

 

Dionigi di Alicarnasso: Come fu eletto re Numa Pompilio [M*] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Perché Numa è considerato il miglior candidato al regno? Elencane i motivi.

 

Individua ed analizza i termini propri del lessico politico.

 

L’episodio è collocato in una situazione di στάσις. Quali strategie vengono messe in atto per porre fine al conflitto? Ricordi altri periodi storici –anche di altre civiltà- in cui sono state applicate misure analoghe a questa?

 

Ἑλκομένης δ᾽ἐπὶ πολὺ τῆς φιλονεικίας,

(che subordinata di tipo nominale riconosci?)

τελευτῶντες

(qui il verbo è usato in senso assoluto; sarebbe meglio non tradurlo con un verbo in italiano)

ἐπὶ τούτῳ συνέβησαν τῷ δικαίῳ,

(il sogg. sottinteso è i senatori, che in quel periodo di conflitto erano divisi in due fazioni contrapposte. Da una parte c’erano i primi senatori scelti da Romolo –οἱ πρεσβύτεροι βουλευταί-; dall’altra c’erano i senatori sabini aggregati al senato dopo l’accordo stretto tra Romolo e Tito Tazio –οἱ νεώτεροι βουλευταί, detti anche οἱ ἐπεισελθόντες βουλευταί -)

ὥστε δυεῖν θάτερον,

(che subordinata è introdotta da ὥστε? Quali modi può presentare? Qui quale modo è usato?)

(ricorda che δυεῖν è forma alternativa per δυοῖν: che caso è?)

(rifletti sul significato esatto di θάτερον, pronome che implica una scelta. Ciò ti spiega anche la presenza, subito sotto, dei due correlativi ἤ … ἤ)

τοὺς πρεσβυτέρους βουλευτὰς ἀποδεῖξαι βασιλέα σφῶν μὲν αὐτῶν μηδένα, τῶν δ᾽ἄλλων

(qual è il sogg.? I due compl. ogg. sono μηδένα e un sottinteso τοῦτον. Che compl. è invece βασιλέα? Tieni conto del significato del verbo)

ὃν ἂν

(che pronome è? A quale pronome sottinteso nella reggente si riferisce?)

ἐπιτηδειότατον εἶναι

νομίσωσιν,

(che modo e tempo è? Quale particella è unita a questo verbo?)

τοὺς νεωτέρους τὸ αὐτὸ ποιῆσαι τοῦτο.

(ripassa gli usi di αὐτός)

 

Δέχονται τὴν αἵρεσιν οἱ πρεσβύτεροι

καὶ

πόλλ᾽ἐπὶ σφῶν αὐτῶν βουλευσάμενοι

τάδ᾽ἔγνωσαν·

(per il verbo scegli un significato pertinente al lessico politico)

 

ἐπειδὴ τῆς ἡγεμονίας αὐτοὶ κατὰ τὰς συνθήκας ἀπηλαύνοντο

(attenzione alla diatesi del verbo. Il suo preverbio ti indica anche il caso che esso regge)

(cerca il modo migliore per rendere αὐτοὶ)

μηδὲ τῶν ἐπεισελθόντων βουλευτῶν μηδενὶ προσθεῖναι τὴν ἀρχήν,

(questa proposizione è giustificata dal fatto che dipende dal precedente ἔγνωσαν)

ἀλλ’

ἐπακτόν τινα ἔξωθεν ἄνδρα

(ἄνδρα è il c. ogg. di quale verbo?)

καὶ μηδ᾽ὁποτέροις προσθησόμενον,

(con chi concora il participio? Cerca il modo migliore per )

ὡς ἂν μάλιστα ἐξαιρεθείη τὸ στασιάζον,

(che tipo di proposizione riconosci? Quale sfumatura è aggiunta dalla particella?)

(che funzione ha qui il participio? Attenzione al genere)

ἐξευρόντες

(con chi concorda?)

ἀποδεῖξαι βασιλέα.

 

Ταῦτα βουλευσάμενοι

προὐχειρίσαντο ἄνδρα γένους μὲν τοῦ Σαβίνων, υἱὸν δὲ Πομπιλίου Πόμπωνος ἀνδρὸς ἐπιφανοῦς κατ᾽ὄνομα Νόμαν,

ἡλικίας τε τῆς φρονιμωτάτης ὄντα,

(che modo è? Con chi concorda?)

τετταρακονταετίας γὰρ οὐ πολὺ ἀπεῖχε,

(si tratta di un’incidentale)

(il preverbio ti fa capire quale caso è retto da questo verbo)

καὶ ἀξιώσει μορφῆς βασιλικόν.

 

Ἦν δὲ αὐτοῦ καὶ κλέος μέγιστον οὐ παρὰ Κυρίταις μόνον, ἀλλὰ καὶ παρὰ τοῖς περιοίκοις ἐπὶ σοφίᾳ.

(come va reso il primo καί?)

 

Dionigi di Alicarnasso: Come fu eletto re Numa Pompilio [M*] (struttura)

 

Ἑλκομένης δ᾽ἐπὶ πολὺ τῆς φιλονεικίας,

τελευτῶντες

ἐπὶ τούτῳ συνέβησαν τῷ δικαίῳ,

ὥστε δυεῖν θάτερον,

ἢ τοὺς πρεσβυτέρους βουλευτὰς ἀποδεῖξαι βασιλέα σφῶν μὲν αὐτῶν μηδένα, τῶν δ᾽ἄλλων

ὃν ἂν

ἐπιτηδειότατον εἶναι

νομίσωσιν,

ἢ τοὺς νεωτέρους τὸ αὐτὸ ποιῆσαι τοῦτο.

 

Δέχονται τὴν αἵρεσιν οἱ πρεσβύτεροι

καὶ

πόλλ᾽ἐπὶ σφῶν αὐτῶν βουλευσάμενοι

τάδ᾽ἔγνωσαν·

 

ἐπειδὴ τῆς ἡγεμονίας αὐτοὶ κατὰ τὰς συνθήκας ἀπηλαύνοντο

μηδὲ τῶν ἐπεισελθόντων βουλευτῶν μηδενὶ προσθεῖναι τὴν ἀρχήν,

ἀλλ’

ἐπακτόν τινα ἔξωθεν ἄνδρα

καὶ μηδ᾽ὁποτέροις προσθησόμενον,

ὡς ἂν μάλιστα ἐξαιρεθείη τὸ στασιάζον,

ἐξευρόντες

ἀποδεῖξαι βασιλέα.

 

Ταῦτα βουλευσάμενοι

προὐχειρίσαντο ἄνδρα γένους μὲν τοῦ Σαβίνων, υἱὸν δὲ Πομπιλίου Πόμπωνος ἀνδρὸς ἐπιφανοῦς κατ᾽ὄνομα Νόμαν,

ἡλικίας τε τῆς φρονιμωτάτης ὄντα,

τετταρακονταετίας γὰρ οὐ πολὺ ἀπεῖχε,

καὶ ἀξιώσει μορφῆς βασιλικόν.

 

Ἦν δὲ αὐτοῦ καὶ κλέος μέγιστον οὐ παρὰ Κυρίταις μόνον, ἀλλὰ καὶ παρὰ τοῖς περιοίκοις ἐπὶ σοφίᾳ.

 

Dionigi di Alicarnasso: Come fu eletto re Numa Pompilio [M*]

 

Ἑλκομένης δ᾽ἐπὶ πολὺ τῆς φιλονεικίας, τελευτῶντες ἐπὶ τούτῳ συνέβησαν τῷ δικαίῳ, ὥστε δυεῖν θάτερον, ἢ τοὺς πρεσβυτέρους βουλευτὰς ἀποδεῖξαι βασιλέα σφῶν μὲν αὐτῶν μηδένα, τῶν δ᾽ἄλλων ὃν ἂν ἐπιτηδειότατον εἶναι νομίσωσιν, ἢ τοὺς νεωτέρους τὸ αὐτὸ ποιῆσαι τοῦτο. Δέχονται τὴν αἵρεσιν οἱ πρεσβύτεροι καὶ πόλλ᾽ἐπὶ σφῶν αὐτῶν βουλευσάμενοι τάδ᾽ἔγνωσαν· ἐπειδὴ τῆς ἡγεμονίας αὐτοὶ κατὰ τὰς συνθήκας ἀπηλαύνοντο μηδὲ τῶν ἐπεισελθόντων βουλευτῶν μηδενὶ προσθεῖναι τὴν ἀρχήν, ἀλλ᾽ἐπακτόν τινα ἔξωθεν ἄνδρα καὶ μηδ᾽ὁποτέροις προσθησόμενον, ὡς ἂν μάλιστα ἐξαιρεθείη τὸ στασιάζον, ἐξευρόντες ἀποδεῖξαι βασιλέα. Ταῦτα βουλευσάμενοι προὐχειρίσαντο ἄνδρα γένους μὲν τοῦ Σαβίνων, υἱὸν δὲ Πομπιλίου Πόμπωνος ἀνδρὸς ἐπιφανοῦς κατ᾽ὄνομα Νόμαν, ἡλικίας τε τῆς φρονιμωτάτης ὄντα, τετταρακονταετίας γὰρ οὐ πολὺ ἀπεῖχε, καὶ ἀξιώσει μορφῆς βασιλικόν. Ἦν δὲ αὐτοῦ καὶ κλέος μέγιστον οὐ παρὰ Κυρίταις μόνον, ἀλλὰ καὶ παρὰ τοῖς περιοίκοις ἐπὶ σοφίᾳ.

 

martedì 16 febbraio 2021

Eschine: Probità pubblica presso gli Spartani [M*] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Qual è la tesi di fondo di questo passo? Non trovi che queste idee sembrano incongruenti in bocca ad Eschine che era un oratore –e per di più ateniese-? Prova a spiegare la contraddizione.

 

Spiega il comportamento apparentemente assurdo dell’anziano gheronte e ricava da esso alcuni elementi fondamentali della mentalità spartana.

 

Δημηγοροῦντος γάρ τινος ἐν τῇ τῶν Λακεδαιμονίων ἐκκλησίᾳ,

(che subordinata nominale riconosci?)

ἀνδρὸς βεβιωκότος μὲν αἰσχρῶς,

(ἀνδρὸς è l’apposizione di…)

(con chi concorda il partic.? Attenzione al tempo)

(non trascurare la presenza della particelle!)

λέγειν

(da quale aggettivo dipende questo infinito?)

δ᾽εἰς ὑπερβολὴν δυνατοῦ,

καὶ τῶν Λακεδαιμονίων,

(un’altra subordinata nominale)

ὥς φασι,

(come viene definita una proposizione collocata in questo modo?)

κατὰ τὴν ἐκείνου γνώμην ψηφίζεσθαι

(da cosa dipende?)

μελλόντων,

παρελθών τις τῶν γερόντων,

οὓς ἐκεῖνοι καὶ αἰσχύνονται

(che pron. è? A chi si riferisce?)

καὶ δεδίασι,

καὶ

τὴν τῆς ἡλικίας αὐτῶν ἐπωνυμίαν ἀρχὴν μεγίστην εἶναι

(qual è il sogg.? Considera che ἐπωνυμίαν è un aggettivo!)

νομίζουσι,

(con quali altri verbi è coordinato questo predicato? Quale subordinata regge?)

καθιστᾶσι δ᾽αὐτοὺς ἐκ τῶν ἐκ παιδὸς εἰς γῆρας σωφρόνων,

τούτων εἷς, ὡς λέγεται, παρελθὼν

(attenzione allo spirito e all’accento di εἷς; osserva la ripresa del participio)

(come definisci la proposizione in corsivo?)

ἰσχυρῶς ἐπέπληξε τοῖς Λακεδαιμονίοις,

καί τι τοιοῦτον κατ᾽αὐτῶν ἐβλασφήμησεν,

ὡς οὐ πολὺν χρόνον τὴν Σπάρτην ἀπόρθητον οἰκήσουσι,

(la subordinata ὡς … οἰκήσουσι precisa il significato del precedente τι τοιοῦτον. Quindi che funzione ha?)

(attenzione alla traduzione del futuro; se la reggente si trova al tempo storico, il futuro esprime…)

τοιούτοις ἐν ταῖς ἐκκλησίαις συμβούλοις χρώμενοι.

(con chi concorda il partic.? Controlla che caso regge)

 

Ἅμα δὲ παρακαλέσας ἄλλον τινὰ τῶν Λακεδαιμονίων,

ἄνδρα λέγειν μὲν οὐκ εὐφυᾶ,

(di chi ἄνδρα è un’apposizione?)

(non tralasciare nemmeno qui la presenza delle particelle)

(da quale agg. dipende l’infinito?)

τὰ δὲ κατὰ πόλεμον λαμπρὸν

καὶ πρὸς δικαιοσύνην καὶ ἐγκράτειαν διαφέροντα,

ἐπέταξεν αὐτῷ

τὰς αὐτὰς εἰπεῖν γνώμας οὕτως

(ripassa gli usi di αὐτός; qui è preceduto dall’articolo!)

ὅπως ἂν δύνηται,

(che proposizione è? Quale valore attribuisce la particella al verbo?)

ἃς εἶπεν ὁ πρότερος ῥήτωρ·

(che pronome è? A cosa si riferisce?)

 

«Ἵνα»,

(ricava dal contesto la principale sottintesa)

ἔφη,

«οἱ Λακεδαιμόνιοι,

ἀνδρὸς ἀγαθοῦ φθεγξαμένου,

ψηφίσωνται,

(che tempo –e modo- è? Tieni conto della proposizione in cui si trova!!!)

τὰς δὲ τῶν ἀποδεδειλιακότων καὶ πονηρῶν ἀνθρώπων φωνὰς μηδὲ τοῖς ὠσὶ προσδέχωνται».

(osserva la struttura inclusiva dei sintagmi e valuta attentamente le concordanze)

 

Ταῦθ᾽ὁ γέρων

ὁ ἐκ παιδὸς σεσωφρονηκὼς

(qual è la funzione di questo participio? A cosa serve l’articolo che lo precede?)

παρῄνεσε τοῖς ἑαυτοῦ πολίταις.