Virgilio: Egloga IV (struttura)

Sicelides Musae, paulo maiora canamus.

 

Non omnis arbusta iuvant humilesque myricae;

 

si canimus silvas,

silvae sint consule dignae.

 

Ultima Cumaei venit iam carminis aetas;

 

magnus ab integro saeclorum nascitur ordo:

 

iam redit et Virgo,

redeunt Saturnia regna;

 

iam nova progenies caelo demittitur alto.

 

Tu modo nascenti puero,

quo ferrea primum desinet

ac toto surget gens aurea mundo,

casta fave Lucina:

 

tuus iam regnat Apollo.

 

Teque

adeo decus hoc aevi

te consule

inibit, Pollio,

et incipient magni

procedere

menses.

 

te duce,

si qua manent sceleris vestigia nostri,

inrita perpetua solvent formidine terras.

 

ille deum vitam accipiet,

divisque videbit permixtos heroas,

et ipse videbitur illis,

pacatumque

reget patriis virtutibus orbem.

 

At tibi prima, puer, nullo munuscula cultu errantis hederas passim cum baccare tellus mixtaque ridenti colocasia fundet acantho.

 

Ipsa tibi blandos fundent cunabula flores.

 

Ipsae lacte domum referent distenta capellae ubera,

nec magnos metuent armenta leones;

 

occidet et serpens,

et fallax herba veneni occidet,

Assyrium volgo nascetur amomum.

 

At

simul

heroum laudes et facta parentis iam legere

et

quae sit virtus

cognoscere

poteris,

molli paulatim flavescet campus arista,

incultisque rubens pendebit sentibus uva,

et durae quercus sudabunt roscida mella.

 

Pauca tamen suberunt priscae vestigia fraudis,

quae

temptare Thetim ratibus,

quae

cingere muris oppida,

quae iubeant

telluri infindere sulcos:

 

alter erit tum Tiphys,

et altera Argo

quae vehat delectos heroas;

erunt etiam altera bella,

atque iterum ad Troiam magnus mittetur Achilles.

 

Hinc,

ubi iam firmata virum te fecerit aetas,

cedet et ipse mari vector,

nec nautica pinus mutabit merces:

omnis feret omnia tellus:

 

non rastros patietur humus,

non vinea falcem,

robustus quoque iam tauris iuga solvet arator;

 

nec discet lana

varios mentiri colores,

ipse sed in pratis aries iam suave rubenti murice, iam croceo mutabit vellera luto,

sponte sua sandyx pascentis vestiet agnos.

 

«Talia saecla»

suis dixerunt

«currite»,

fusis concordes stabili fatorum numine Parcae.

 

Adgredere o magnos

—aderit iam tempus—

honores, cara deum suboles, magnum Iovis incrementum.

 

Aspice convexo nutantem pondere mundum, terrasque tractusque maris caelumque profundum;

 

aspice,

venturo laetentur ut omnia saeclo.

 

O mihi tam longae maneat pars ultima vitae,

et

spiritus quantum sat erit

tua dicere facta:

 

non me carminibus vincet nec Thracius Orpheus,

nec Linus,

huic mater quamvis atque huic pater adsit,

Orphei Calliopea,

Lino formosus Apollo.

 

Pan etiam mecum si certet

Arcadia iudice,

Pan etiam dicat

Arcadia iudice

se victum.

 

Incipe, parve puer,

risu cognoscere matrem,

 

matri longa decem tulerunt fastidia menses.

 

Incipe, parve puer.

Qui non risere parentes,

nec deus hunc mensa,

dea nec dignata cubili est.