lunedì 11 luglio 2016

Platone: Apologia [III parte] (struttura commentata)


Apologia di Socrate [19a-19d] (struttura commentata)


Ἀναλάβωμεν οὖν ἐξ ἀρχῆς
(attenzione al modo)
τίς ἡ κατηγορία ἐστὶν
(che proposizione riconosci?)
ἐξ ἧς ἡ ἐμὴ διαβολὴ γέγονεν,
(a cosa si riferisce il pronome?)
δὴ καὶ πιστεύων Μέλητός με ἐγράψατο τὴν γραφὴν ταύτην.
(a cosa si riferisce il pronome? E da che verbo è retto?)


Εἶεν·
(è un’espressione del registro parlato con valore di intercalare)


τί δὴ λέγοντες
(che pronome riconosci?)
(con chi concorda il participio?)
διέβαλλον οἱ διαβάλλοντες;
(che tipo di participio riconosci?)


δεῖ
τὴν ἀντωμοσίαν ἀναγνῶναι αὐτῶν·
ὥσπερ οὖν κατηγόρων
(la particella ha valore comparativo-ipotetico)
(con chi concorda il genitivo?)


(comincia il testo dell’accusa)
«Σωκράτης ἀδικεῖ
καὶ περιεργάζεται
ζητῶν τά τε ὑπὸ γῆς καὶ οὐράνια
(attenzione al sintagma sottolineato e all’uso delle congiunzioni)
καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιῶν
(attenzione al grado degli aggettivi e alla costruzione del verbo)
καὶ ἄλλους ταὐτὰ ταῦτα διδάσκων
(controlla la costruzione del verbo: gli accusativi non hanno lo stesso valore)


Τοιαύτη τίς ἐστιν·
(il pronome, pur essendo accentato, non ha valore interrogativo)


ταῦτα γὰρ ἑωρᾶτε καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀριστοφάνους κωμῳδίᾳ,
(ricorda i valori di αὐτός)
Σωκράτη τινὰ ἐκεῖ περιφερόμενον,
(come puoi qui rendere τινὰ?)
(di che tipo di participio si tratta? osserva che nella reggente si trova un verbum sentiendi)
φάσκοντά τε
(questo participio e il prossimo potrebbero essere resi con lo stesso valore del precedente oppure meglio…)
ἀεροβατεῖν
καὶ ἄλλην πολλὴν φλυαρίαν φλυαροῦντα,
ὧν ἐγὼ οὐδὲν οὔτε μέγα οὔτε μικρὸν πέρι ἐπαΐω.
(nella reggente l’antecedente di questo pronome è esplicitato?)
(osserva il sintagma sottolineato che presenta un’anastrofe –ciò spiega anche la baritonesi nella preposizione-)


Καὶ
οὐχ ὡς ἀτιμάζων τὴν τοιαύτην ἐπιστήμην
(che sfumatura dà questa particella al participio?)
λέγω,
(il verbo è qui usato in senso assoluto)
εἴ τις περὶ τῶν τοιούτων σοφὸς ἐστιν


μή πως ἐγὼ ὑπὸ Μελήτου τοσαύτας δίκας φεύγοιμι
(questo modo qui è usato in forma indipendente: con quale valore?)
(il verbo è qui usato come termine tecnico del lessico giuridico; controllane il significato nel dizionario)


ἀλλὰ γὰρ ἐμοὶ τούτων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οὐδὲν μέτεστιν.
(controlla il significato del verbo quando regge il dativo e il genitivo)


Μάρτυρας δὲ αὖ ὑμῶν τοὺς πολλοὺς παρέχομαι,
καὶ ἀξιῶ
ὺμᾶς ἀλλήλους διδάσκειν τε καὶ φράζειν,
ὅσοι ἐμοῦ πώποτε ἀκηκόατε
(a chi si riferisce il pronome?)
διαλεγομένου
(di che tipo di participio si tratta e con chi concorda? osserva che nella reggente si trova un verbum sentiendi)
– πολλοὶ δὲ ὺμῶν οἱ τοιοῦτοί εἰσιν
φράζετε οὖν ἀλλήλοις
εἰ πώποτε ἢ μικρὸν ἢ μέγα ἤκουσέ τις ὑμῶν ἐμοῦ
περὶ τῶν τοιούτων διαλεγομένου,
(qui ricompare la medesima costruzione appena usata)
καὶ ἐκ τούτου γνώσεσθε
(attenzione al tempo)
ὅτι τοιαῦτ’ἐστὶ καὶ τἆλλα περὶ ἐμοῦ
οἱ πολλοὶ λέγουσιν.
(a chi si riferisce il pronome?)


Ἀλλὰ γὰρ οὔτε τούτων οὐδέν ἐστιν.




Platone: Apologia [III parte] (struttura)


Apologia di Socrate [19a-19d] (struttura)


Ἀναλάβωμεν οὖν ἐξ ἀρχῆς
τίς ἡ κατηγορία ἐστὶν
ἐξ ἧς ἡ ἐμὴ διαβολὴ γέγονεν,
ᾗ δὴ καὶ πιστεύων Μέλητός με ἐγράψατο τὴν γραφὴν ταύτην.


Εἶεν·


τί δὴ λέγοντες
διέβαλλον οἱ διαβάλλοντες;


δεῖ
τὴν ἀντωμοσίαν ἀναγνῶναι αὐτῶν·
ὥσπερ οὖν κατηγόρων


«Σωκράτης ἀδικεῖ
καὶ περιεργάζεται
ζητῶν τά τε ὑπὸ γῆς καὶ οὐράνια
καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιῶν
καὶ ἄλλους ταὐτὰ ταῦτα διδάσκων.»


Τοιαύτη τίς ἐστιν·


ταῦτα γὰρ ἑωρᾶτε καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀριστοφάνους κωμῳδίᾳ,
Σωκράτη τινὰ ἐκεῖ περιφερόμενον,
φάσκοντά τε
ἀεροβατεῖν
καὶ ἄλλην πολλὴν φλυαρίαν φλυαροῦντα,
ὧν ἐγὼ οὐδὲν οὔτε μέγα οὔτε μικρὸν πέρι ἐπαΐω.


Καὶ
οὐχ ὡς ἀτιμάζων τὴν τοιαύτην ἐπιστήμην
λέγω,
εἴ τις περὶ τῶν τοιούτων σοφὸς ἐστιν


– μή πως ἐγὼ ὑπὸ Μελήτου τοσαύτας δίκας φεύγοιμι –


ἀλλὰ γὰρ ἐμοὶ τούτων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οὐδὲν μέτεστιν.


Μάρτυρας δὲ αὖ ὑμῶν τοὺς πολλοὺς παρέχομαι,
καὶ ἀξιῶ
ὺμᾶς ἀλλήλους διδάσκειν τε καὶ φράζειν,
ὅσοι ἐμοῦ πώποτε ἀκηκόατε
διαλεγομένου
– πολλοὶ δὲ ὺμῶν οἱ τοιοῦτοί εἰσιν –
φράζετε οὖν ἀλλήλοις
εἰ πώποτε ἢ μικρὸν ἢ μέγα ἤκουσέ τις ὑμῶν ἐμοῦ
περὶ τῶν τοιούτων διαλεγομένου,
καὶ ἐκ τούτου γνώσεσθε
ὅτι τοιαῦτ’ἐστὶ καὶ τἆλλα περὶ ἐμοῦ
ἃ οἱ πολλοὶ λέγουσιν.


Ἀλλὰ γὰρ οὔτε τούτων οὐδέν ἐστιν.



Platone: Apologia [III parte]


Apologia di Socrate [19a-19d]



Ἀναλάβωμεν οὖν ἐξ ἀρχῆς τίς ἡ κατηγορία ἐστὶν ἐξ ἧς [19b] ἡ ἐμὴ διαβολὴ γέγονεν, ᾗ δὴ καὶ πιστεύων Μέλητός με ἐγράψατο τὴν γραφὴν ταύτην. Εἶεν· τί δὴ λέγοντες διέβαλλον οἱ διαβάλλοντες; Ὥσπερ οὖν κατηγόρων τὴν ἀντωμοσίαν δεῖ ἀναγνῶναι αὐτῶν· «Σωκράτης ἀδικεῖ καὶ περιεργάζεται ζητῶν τά τε ὑπὸ γῆς καὶ οὐράνια καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω [19c] ποιῶν καὶ ἄλλους ταὐτὰ ταῦτα διδάσκων.» Τοιαύτη τίς ἐστιν· ταῦτα γὰρ ἑωρᾶτε καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀριστοφάνους κωμῳδίᾳ, Σωκράτη τινὰ ἐκεῖ περιφερόμενον, φάσκοντά τε ἀεροβατεῖν καὶ ἄλλην πολλὴν φλυαρίαν φλυαροῦντα, ὧν ἐγὼ οὐδὲν οὔτε μέγα οὔτε μικρὸν πέρι ἐπαΐω. Καὶ οὐχ ὡς ἀτιμάζων λέγω τὴν τοιαύτην ἐπιστήμην, εἴ τις περὶ τῶν τοιούτων σοφὸς ἐστιν – μή πως ἐγὼ ὑπὸ Μελήτου τοσαύτας δίκας φεύγοιμι - ἀλλὰ γὰρ ἐμοὶ τούτων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οὐδὲν μέτεστιν. [19d] Μάρτυρας δὲ αὖ ὑμῶν τοὺς πολλοὺς παρέχομαι, καὶ ἀξιῶ ὺμᾶς ἀλλήλους διδάσκειν τε καὶ φράζειν, ὅσοι ἐμοῦ πώποτε ἀκηκόατε διαλεγομένου – πολλοὶ δὲ ὺμῶν οἱ τοιοῦτοί εἰσιν – φράζετε οὖν ἀλλήλοις εἰ πώποτε ἢ μικρὸν ἢ μέγα ἤκουσέ τις ὑμῶν ἐμοῦ περὶ τῶν τοιούτων διαλεγομένου, καὶ ἐκ τούτου γνώσεσθε ὅτι τοιαῦτ’ἐστὶ καὶ τἆλλα περὶ ἐμοῦ ἃ οἱ πολλοὶ λέγουσιν. Ἀλλὰ γὰρ οὔτε τούτων οὐδέν ἐστιν.


Platone: Apologia [II parte] (struttura commentata)


Apologia di Socrate [18a-19a] (struttura commentata)


Πρῶτον μὲν οὖν δίκαιός εἰμι
(in greco trovi una costruzione personale che va resa in forma impersonale)
ἀπολογήσασθαι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
(attenzione alla diatesi)
πρὸς τὰ πρῶτά μου ψευδῆ κατηγορημένα καὶ τοὺς πρώτους κατηγόρους,
ἔπειτα δὲ πρὸς τὰ ὕστερον καὶ τοὺς ὑστέρους.


Ἐμοῦ γὰρ πολλοὶ κατήγοροι γεγόνασι πρὸς ὑμᾶς
καὶ πάλαι πολλὰ ἤδη ἔτη
καὶ οὐδὲν ἀληθὲς λέγοντες,
(con chi concorda il participio?)
οὓς ἐγὼ μᾶλλον φοβοῦμαι τοὺς ἀμφὶ Ἄνυτον,
(a chi si riferisce il pronome?)
(osserva l’uso dell’articolo nel sintagma sottolineato)
καίπερ ὄντας καὶ τούτους δεινούς·
(con quale dei due accusativi concorda questo participio?)
(osserva il valore della particella con il participio)


ἀλλ’ἐκεῖνοι δεινότεροι, ὦ ἄνδρες,
οἱ ὑμῶν τοὺς πολλοὺς ἐκ παίδων παραλαμβάνοντες
(anche se ha l’articolo, non è un part. sostantivato; perché?)
(qui πολλοὺς ha l’articolo; quindi significa…)
ἔπειθόν τε
καὶ κατηγόρουν ἐμοῦ μᾶλλον οὐδὲν ἀληθές,
ὡς ἔστιν τις Σωκράτης σοφὸς ἀνήρ,
(attenzione all’accento del verbo; quindi significa…)
(qui τις deve essere tradotto)
τά τε μετέωρα φροντιστὴς
(che compl. riconosci nell’accusativo?)
καὶ τὰ ὑπὸ γῆς πάντα ἀνεζητηκὼς
καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιῶν.
(a chi si riferiscono i participi?)
(attenzione ai gradi degli aggettivi)


Οὗτοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
οἱ ταύτην τὴν φήμην κατασκεδάσαντες,
(anche se ha l’articolo, non è un part. sostantivato; perché?)
οἱ δεινοί εἰσίν μου κατήγοροι·


οἱ γὰρ ἀκούοντες
(come viene usato qui il participio?)
ἡγοῦνται
τοὺς ταῦτα ζητοῦντας οὐδὲ θεοὺς νομίζειν.
(come viene usato qui il participio?)
(attenzione: i due sintagmi in accusativo non hanno la stessa funzione)


Ἔπειτά εἰσιν οὗτοι οἱ κατήγοροι
πολλοὶ καὶ πολὺν χρόνον ἤδη κατηγορηκότες,
(a chi si riferisce questo participio e i seguenti?)
ἔτι δὲ καὶ ἐν ταύτῃ τῇ ἡλικίᾳ λέγοντες πρὸς ὑμᾶς
ἐν ᾗ ἂν μάλιστα ἐπιστεύσατε,
(a chi si riferisce il pronome?)
παῖδες ὄντες ἔνιοι ὑμῶν καὶ μειράκια,
ἀτεχνῶς ἐρήμην κατηγοροῦντες
(ἐρήμην ha qui un significato tecnico, proprio del lessico giuridico)
ἀπολογουμένου οὐδενός.
(come viene usato qui il participio?)


Ὃ δὲ πάντων ἀλογώτατον,
(che valore ha questo pronome neutro?)
ὅτι οὐδὲ οἷόν τε
(che verbo è sottinteso?)
τὰ ὀνόματα αὐτῶν εἰδέναι καὶ εἰπεῖν,
πλὴν εἴ τις κωμῳδοποιὸς τυγχάνει ὤν.
(tutte queste espressioni generiche hanno una sfumatura ironica)


Ὅσοι δὲ
(a chi si riferisce questo pronome?)
φθόνῳ καὶ διαβολῇ χρώμενοι
ὑμᾶς ἀνέπειθον
– οἱ δὲ
καὶ αὐτοὶ πεπεισμένοι
ἄλλους πείθοντες
(osserva l’uso dello stesso verbo al participio, ma con tempi e diatesi diverse!)
οὗτοι πάντες ἀπορώτατοί εἰσιν·


οὐδὲ γὰρ οἷόν τ’ἐστὶν
ἀναβιβάσασθαι αὐτῶν ἐνταυθοῖ
οὐδ’ἐλέγξαι οὐδένα,
ἀλλ’ἀνάγκη
ἀτεχνῶς ὥσπερ σκιαμαχεῖν ἀπολογούμενόν τε
(per comprendere la struttura devi sottintendere με)
καὶ ἐλέγχειν
μηδενὸς ἀποκρινομένου.
(come viene usato qui il participio?)


Ἀξιώσατε οὖν καὶ ὑμεῖς,
(attenzione al modo del verbo!)
ὥσπερ ἐγὼ λέγω,
(si tratta di un inciso)
διττούς μου τοὺς κατηγόρους γεγονέναι,
ἑτέρους μὲν τοὺς ἄρτι κατηγορήσαντας,
ἑτέρους δὲ τοὺς πάλαι
(attenzione alla resa di μέν e δέ)
οὓς ἐγὼ λέγω,
(a chi si riferisce il pronome?
καὶ οἰήθητε
(attenzione al modo del verbo!)
δεῖν
πρὸς ἐκείνους πρῶτόν με ἀπολογήσασθαι·


καὶ γὰρ ὑμεῖς ἐκείνων πρότερον ἠκούσατε
κατηγορούντων καὶ πολὺ μᾶλλον
(con chi concorda il participio?)
τῶνδε τῶν ὕστερον.
(attenzione al sintagma)


Εἶεν·
(è un’espressione del registro parlato con valore di intercalare)


ἀπολογητέον δή, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ ἐπιχειρητέον
(che valore hanno gli aggettivi verbali in –τεος? Quale verbo è sottinteso? A quale costruzione latina corrispondono?)
(per una resa migliore dovresti sottintendere μοι)
ὑμῶν ἐξελέσθαι τὴν διαβολὴν
(che costruzione presenta questo verbo composto?)
ἣν ὑμεῖς ἐν πολλῷ χρόνῳ ἔσχετε ταύτην
(a cosa si riferisce il pronome?)
ἐν οὕτως ὀλίγῳ χρόνῳ.
(a quale proposizione va legato questo compl. per una resa migliore?)


Βουλοίμην μὲν οὖν ἂν
(che valore ha questa particella con questo modo?)
τοῦτο οὕτως γενέσθαι,
εἴ τι ἄμεινον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοί,
καὶ πλέον τί με ποιῆσαι
(qual è il sogg.? nella resa sarebbe meglio aggiungere un verbo fraseologico)
ἀπολογούμενον·
(con chi concorda il participio?)


οἶμαι δὲ
(attento all’uso di μέν e δέ)
αὐτὸ χαλεπὸν εἶναι,
καὶ οὐ πάνυ με λανθάνει
οἷόν ἐστιν.
(che proposizione riconosci? Quindi che significato assume il verbo reggente?)


Ὅμως τοῦτο μὲν ἴτω
(da che verbo deriva? attenzione al modo)
ὅπῃ τῷ θεῷ φίλον,
(che tipo di avverbio è?)


τῷ δὲ νόμῳ πειστέον καὶ ἀπολογητέον.
(che valore hanno gli aggettivi verbali in –τεος? Quale verbo è sottinteso? A quale costruzione latina corrispondono?)
(attento all’uso di μέν e δέ)




Platone: Apologia [II parte] (struttura)


Apologia di Socrate [18a-19a] (struttura)


Πρῶτον μὲν οὖν δίκαιός εἰμι
ἀπολογήσασθαι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
πρὸς τὰ πρῶτά μου ψευδῆ κατηγορημένα καὶ τοὺς πρώτους κατηγόρους,
ἔπειτα δὲ πρὸς τὰ ὕστερον καὶ τοὺς ὑστέρους.


Ἐμοῦ γὰρ πολλοὶ κατήγοροι γεγόνασι πρὸς ὑμᾶς
καὶ πάλαι πολλὰ ἤδη ἔτη
καὶ οὐδὲν ἀληθὲς λέγοντες,
οὓς ἐγὼ μᾶλλον φοβοῦμαι ἢ τοὺς ἀμφὶ Ἄνυτον,
καίπερ ὄντας καὶ τούτους δεινούς·


ἀλλ’ἐκεῖνοι δεινότεροι, ὦ ἄνδρες,
οἱ ὑμῶν τοὺς πολλοὺς ἐκ παίδων παραλαμβάνοντες
ἔπειθόν τε
καὶ κατηγόρουν ἐμοῦ μᾶλλον οὐδὲν ἀληθές,
ὡς ἔστιν τις Σωκράτης σοφὸς ἀνήρ,
τά τε μετέωρα φροντιστὴς
καὶ τὰ ὑπὸ γῆς πάντα ἀνεζητηκὼς
καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιῶν.


Οὗτοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
οἱ ταύτην τὴν φήμην κατασκεδάσαντες,
οἱ δεινοί εἰσίν μου κατήγοροι·


οἱ γὰρ ἀκούοντες
ἡγοῦνται
τοὺς ταῦτα ζητοῦντας οὐδὲ θεοὺς νομίζειν.


Ἔπειτά εἰσιν οὗτοι οἱ κατήγοροι
πολλοὶ καὶ πολὺν χρόνον ἤδη κατηγορηκότες,
ἔτι δὲ καὶ ἐν ταύτῃ τῇ ἡλικίᾳ λέγοντες πρὸς ὑμᾶς
ἐν ᾗ ἂν μάλιστα ἐπιστεύσατε,
παῖδες ὄντες ἔνιοι ὑμῶν καὶ μειράκια,
ἀτεχνῶς ἐρήμην κατηγοροῦντες
ἀπολογουμένου οὐδενός.


Ὃ δὲ πάντων ἀλογώτατον,
ὅτι οὐδὲ οἷόν τε
τὰ ὀνόματα αὐτῶν εἰδέναι καὶ εἰπεῖν,
πλὴν εἴ τις κωμῳδοποιὸς τυγχάνει ὤν.


Ὅσοι δὲ
φθόνῳ καὶ διαβολῇ χρώμενοι
ὑμᾶς ἀνέπειθον
– οἱ δὲ
καὶ αὐτοὶ πεπεισμένοι
ἄλλους πείθοντες –
οὗτοι πάντες ἀπορώτατοί εἰσιν·


οὐδὲ γὰρ οἷόν τ’ἐστὶν
ἀναβιβάσασθαι αὐτῶν ἐνταυθοῖ
οὐδ’ἐλέγξαι οὐδένα,
ἀλλ’ἀνάγκη
ἀτεχνῶς ὥσπερ σκιαμαχεῖν ἀπολογούμενόν τε
καὶ ἐλέγχειν
μηδενὸς ἀποκρινομένου.


Ἀξιώσατε οὖν καὶ ὑμεῖς,
ὥσπερ ἐγὼ λέγω,
διττούς μου τοὺς κατηγόρους γεγονέναι,
ἑτέρους μὲν τοὺς ἄρτι κατηγορήσαντας,
ἑτέρους δὲ τοὺς πάλαι
οὓς ἐγὼ λέγω,
καὶ οἰήθητε
δεῖν
πρὸς ἐκείνους πρῶτόν με ἀπολογήσασθαι·


καὶ γὰρ ὑμεῖς ἐκείνων πρότερον ἠκούσατε
κατηγορούντων καὶ πολὺ μᾶλλον
ἢ τῶνδε τῶν ὕστερον.


Εἶεν·


ἀπολογητέον δή, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ ἐπιχειρητέον
ὑμῶν ἐξελέσθαι τὴν διαβολὴν
ἣν ὑμεῖς ἐν πολλῷ χρόνῳ ἔσχετε ταύτην
ἐν οὕτως ὀλίγῳ χρόνῳ.


Βουλοίμην μὲν οὖν ἂν
τοῦτο οὕτως γενέσθαι,
εἴ τι ἄμεινον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοί,
καὶ πλέον τί με ποιῆσαι
ἀπολογούμενον·

οἶμαι δὲ
αὐτὸ χαλεπὸν εἶναι,
καὶ οὐ πάνυ με λανθάνει
οἷόν ἐστιν.


Ὅμως τοῦτο μὲν ἴτω
ὅπῃ τῷ θεῷ φίλον,


τῷ δὲ νόμῳ πειστέον καὶ ἀπολογητέον.